Билишда ҳАҚИҚат муаммоси

IDEAL
ISHONCH
Pirovad kelajakning muayyan obrazi 
emas, balki qayta ko’rilishi mumkin 
bo’lgan har xil nazariy va boshqa
tasavvurlarning kelajakka
qaratilgan majmui
Insonning qadryatlari va mo’ljallari 
dunyosidabiron-bir narsa yoki hodisasni
haqiqiydeb qabul qilish muhim ahamiyatga ega.

---

11
Haqiqatni ob’ektiv-
idealistik
tushunish 
dunyoning ongda aks etish jarayoniga 
bog‘lamasdan qarash va uni insonning ob’ekt 
haqidagi bilimi xossasi sifatida emas, balki 
empirik borliqqa qo‘shimcha tarzda 
ob’ektivlashgan qandaydir vaqtdan tashqaridagi 
g‘oyaning xossalari sifatida talqin qilishda 
namoyon bo‘ladi. 
Haqiqatni sub’ektiv 
idealistik tushunish
inson bilimining xossalari va tarkibi bilan 
bog‘lanadi, biroq mazkur bilim unda tashqi, 
mustaqil dunyoning aks etishiga bog‘lanmaydi, 
chunki bunday dunyoning mavjudligi inkor 
etiladi 

---

12
Bilishning ma’naviy qadriyatlari
. 
Har qanday ilmiy tadqiqotda ma’naviy qadriyatlar va me’yorlar mavjuddir. Ilmiy metod 
negizini ob’ektivlik va oqilonalik kabi an’anaviy ma’naviy qadriyatlar tashkil etishi 
lozim. Ob’ektivlik olim tadqiqot me’yorlarini tanlashganisbatan vijdonan yondashishi, 
shaxsiy manfaatdorlikni siqib chiqarishi, haqi-qatni guruh manfaatlaridan ustun
qo‘yishini nazarda tutadi. Ayrim ilmiy konsepsiyalar eskirishiga qarab o‘ziga xos 
«timsol» belgilarini kasb etadi. Eskirgan konsepsiyalardan voz kechish ko‘pincha ularni 
yaratuvchilarning qar-shiligini bartaraf etish bilan bog‘liq. Olim ba’zan fanda inqilobga
yo‘l ochuvchi yangi g‘oyalarni afzal ko‘rishga o‘zida kuch topa olmay, eskicha 
yondashuvlar asiri bo‘-lib qolishi mumkin. Bilim va haqiqat amalda ayniy 
tushunchalardir. Bilish – narsalarning haqiqiy ho-latiga mos keluvchi ishonchli 
axborotga ega bo‘lish demak. Haqiqiy bilimga erishishmumkinmi? Qanday bilimni 
haqiqiy deb hisoblash mumkin? Bilim haqiqiyligi-ning ob’ektiv va mutlaq mezonlari
mavjudmi? Bu savollarga javoblar fan va falsafaning rivojlanishiga doimo yo‘ldosh
bo‘lgan. Masalan, Aristotel haqiqat-ni borliq bilan tenglashtirgan. Uning fikricha, 
o‘zgarmas narsalargina haqiqiydir, haqiqat borliqning oliy shaklidir

---

13