1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

14.2. Қарзга олинадиган воситаларни жалб қилиш самарадорлигини 
баҳолаш 
Ипотека кредитининг самарадорлиги ҳам кредитор ҳам қарздор томонидан 
баҳоланади. Бунинг учун кредит бўйича фоиз ставкаси, қарз муддати, қарзни қоплаш 
тартиби, ипотека кредитининг катталиги, молиявий леверидж, кредитлашнинг 
алоҳида шартлари каби омилларни таҳлил қилиш лозим. 
Кўчмас мулк хариди учун ипотека кредитидан фойдаланиш ҳақидаги қарор, 
харидор томонидан, инвестицион жараёнда қарзга олинадиган воситалардан 
фойдаланиш самарадорлигини баҳолаш асосида қабул қилинади. Қарздорнинг кредит 
бўйича тўлов қобилиятини баҳолаш, мазкур ҳолатда, айрим махсус ҳисоб – 
китобларни амалга оширишни талаб қилади. Уларга қуйида тўҳталиб ўтамиз. 
Ипотека – инвестициявий таҳлил асосида мулк қийматига шахсий капитал ва 
қарзга олинган воситалар йиғиндиси сифатида қаралади. Шунга мувофиқ мулкнинг 
максимал асосланган нархи инвестор воситаларига тўғри келадиган реверсия 
тушумини ҳам ўз ичига олган пул оқимларининг жорий қиймати ва кредит катталиги 
ёки унинг жорий қолдиғи суммаси сифатида аниқланади. 
Ипотека – инвестициявий таҳлилда инвесторнинг кўчмас мулк қиймати эмас, 
балки шахсий капитали учун тўловни амалга ошираётгани ҳақидаги қарашлари 

---

эътиборга олинади, кредитга эса шартномани тугатиш ва ўз капиталини кўпайтириш 
учун қўшимча восита сифатида қаралади. Таҳлилда икки хил усул (икки хил техника) 
дан фойдаланилади: анъанавий усул ва Эллвуд усули. Анъанавий усул ипотека – 
инвестициявий таҳлилнинг мантиғини яққол акс эттиради. Эллвуд усули ўша 
мантиқни акс эттириб, даромадлилик коэффициентлари нисбатлари ва инвестицион 
таркибий қисмларнинг улушли нисбатларидан фойдаланади. 
Анъанавий усул
. Анъанавий техникада кўчмас мулк объекти қийматини 
ҳисоблаш қуйидаги тенгликдан келиб чиқади: 
m
e
V
V
V

