17-mavzu. Tarbiyaning mazmuni va vazifasi. Reja

Ma’naviy merosimiz hisoblangan epik rivoyatlarda, jumladan, «Avesto», 
Firdavsiyning «SHohnoma», Mahmud qashg‘ariyning «Devonu lug‘ot-it-
turk», «Guro‘g‘li» va «Alpomish» dostonlari va boshqa asarlarda 
ajdodlarimizning vatanini, xalqini, millatini sevish, or-nomus va do‘stlariga 
sadoqat va madaniyat kabi sifatlar ularning asosiy ijtimoiy-ma’naviy xislatlari 
hisoblangan. 
Zardushtiylik dinining muqaddas kitobi «Avesto»da tarbiya hayotning eng 
muhim tirgagi sifatida ko‘rilib, har bir yoshni tarbiyalaganda u avvalo yaxshi 
o‘qishni, yozishni o‘rganishi kerak, deyilgan. Unda inson o‘z mehnati tufayli barcha 
yomonliklardan, yovuzliklardan qutilishi mumkin, degan g‘oya bor. 
Unda 
madaniylikni asosi-yaxshi fikr, sahovatlilik, yaqin kishisiga mehrubon bo‘lish, 
mo‘htojlarga ko‘maklashish, yovuzlikka qarshi kurashish, kishilarning tinchligi va 
baxt-saodatini muhofaza qilish, ahillik va do‘stlikda yashashga intilish, yaxshi 
niyatlar va fikrlarni tushunilgan. 
qadimiy ajdodlarimiz madaniy mezon qilib olgan, har bir kishidan talab 
qilinuvchi ijobiy xislatlar, jumladan, 
jasurlik, bilimdonlik, san’atshunoslik, 
uddaburolik, vatanparvarlik, mehnatsevarlik, insonparvarlik, axloq va 
odoblilik, do‘stlik, tejamkorlik va saranjomlik 
xislatlarini nishonlangan. 
Harbiylarda ma’naviyat va madaniyat tarbiyasini shakllantirishda islom 
dinining hodisalariga ham katta e’tibor berishi kerak. CHunki Islom odamlarni 
iymonli bo‘lishga undab, uni o‘ziga xos mezoni qilib, 
saxovat, jasorat, sabr-toqat, 
to‘g‘riliylik, vafodorlik va sodiqlik
kabi xislatlarni birinchi o‘ringa qo‘yadi. 
Ayniqsa barcha oyatlar odamlarni iymon, insof, diyonat, ezgu maqsad va 
to‘g‘rilikka undaydi. Masalan: 
Moida surasi 90-oyatda:
«Ey mo‘minlar, aroq, mast 

---

qiladigan ichimlik ichish, qimor o‘ynash, folbinlik qilish shayton amalidan bo‘lgan 
harom ishdir. Ularning har biridan uzoq bo‘lingiz»
deb qo‘yilgan. 
Harbiy qo‘mondonda axloqiy-ma’naviy, madaniy qilib voyaga yetkazish 
uchun murabbiy harbiylarning hissiyotiga ta’sir o‘tkazadigan vositalaridan 
foydalanishi kerak. Bunda badiiy adabiyot juda qo‘l keladi. Masalan: 
Hadislarning 
mazmunini ifodalangan she’rlar-Alisher navoiyning «qirq Hadis»i, Abdullo 
Oripovning «Haj daftari» va boshqa kitoblardan foydalanish axloqiy saboq 
mashg‘ulotlarini jonlashtiradi, tarbiyaviy ta’sirini oshiradi. 
Harbiylarni madaniy ma’rifatli qilishda «Odobnoma» darslari muhim rolь 
o‘ynaydi. O‘zbekiston maktablarida «Odobnoma» darsligi bo‘yicha o‘tkazilayotgan 
mashg‘ulotlar bunga yaqqol misol bo‘la oladi. 
Harbiy xizmatchilarning madaniy-ma’naviy faoliyati samarali bo‘lishi uchun 
askarlarni madaniyatga doir bilim darajasidan xabardor bo‘lishi kerak. Harbiylar 
bilan yakkama-yakka suhbatlar o‘tkazish, savol-javob kechalarini tashkil etish, 
mashg‘ulotlar jarayonida madaniyatga doir savollar berish kabilar bunda qo‘l keladi. 
Madaniy va ma’naviy ruhda tarbiyalashda tarbiyachi ko‘proq