Ona tili o‘qitish metodiкasi

«Taq-taq etdi, o‘zi yo‘q, Yalt-yalt etdi, izi yo‘q.»
o‘yini. Bu 
o‘yinda sinf o‘quvchilari ikki guruhga ajratiladi va 1-guruhga 
tovushga taqlid so‘zlarning, 2-guruhga tasvirga taqlid so‘zlarning 
ro‘yxatini tuzish topshiriladi. Bellashuvda o‘yin-topshiriqni to‘g‘ri 
bajargan guruh yengib chiqadi. 
Namuna:
1-guruh:
taq-tuq, gumbur-gumbur, viz-viz, shov-shuv, 
shaqir-shuqur, tiq-tiq;
2-guruh:
yalt-yult, jimir-jimir, yarq-yarq, 
milt-milt. 

---

222
So‘zlarni uyalariga to‘g‘ri ajratish bellashuvi.
O‘qituvchi 
bellashayotgan guruhlarga to‘liq takrorlanish natijasida hosil bo‘lgan 
taqlid so‘zlarni alohida guruhga, tovushlar takrori orqali hosil bo‘lgan 
taqlid so‘zlarni esa alohida guruhga ajratib yozib, bu guruhlarni 
mustaqil davom ettirish va belgilangan vaqtda muayyan miqdorga 
yetkazishni topshiradi. Xuddi shu o‘yin taqlidiy so‘zlarning ma’no 
guruhlari yuzasidan ham tashkil etilishi mumkin. 
Bellashayotgan guruhlar o‘zaro insonning turli holati va kayfiyati 
tufayli sodir bo‘ladigan tovushlarga taqlid so‘zlar. (masalan, 
hah-hah-
hah; xi-xi-xi; inga-inga; pix-pix; qasir-qasir; bildir-bildir; duk-duk 
va 
h.k.) hayvon, qush va hashoratlar chiqargan tovushga taqlid so‘zlar 
(masalan, 
vov – it hurishiga taqlid, uv – it yoki bo‘ri uvillashiga 
taqlid, mo‘-mo‘ – sigir ma’rashiga taqlid, baa – qo‘y ma’rashiga 
taqlid, mee – echki ma’rashiga taqlid, miyov-miyov – mushukning 
miyovlashiga taqlid, vaq-vaq – qurbaqa vaqillashiga taqlid, pit-pildiq 
– bedananing sayrashiga taqlid
va h.k.) yuzasidan ham kuch 
sinashishlari mumkin.
Shuningdek, kuch sinashayotgan o‘quvchilar o‘zaro tabiat 
hodisalari (
yomg‘ir, chaqmoq, shamol 
va h.k.); 
mashina, daraxt, 
temir, qo‘ng‘iroq, miltiq
va h.k. narsa-buyumlar chiqaradigan 
tovushlarga taqlid so‘zlar yuzasidan ham o‘yin-topshiriq tarzidagi 
bellashuvlarni o‘tkazishlari mumkin. 
Taqlid so‘zlardan foydalanib gaplar hosil qilishni ham musobaqa 
tarzida o‘tkazsa bo‘ladi. Bellashayotgan guruhdagi har bir o‘quvchiga 
ikkitadan taqlid so‘z berilib, shular ishtirokida gaplar hosil qilish 
topshiriladi. Topshiriqni o‘z vaqtida va to‘g‘ri bajargan guruh g‘olib 
sanaladi. 
Undov so‘zlarni o‘rganishda ham bir qator topshiriqlar o‘yin 
tarzida tashkil etilsa, mashg‘ulot qiziqarli va samarali bo‘ladi. 
O‘quvchilar berilgan undovlarni (masalan, 
a, ah, o, obbo, beh-beh, 
pisht, qurey-qurey, ohho, ey, eh, eh-he, ishsh, hm, tuf, ura, xix
va h.k.) 
his-hayajon undovlar va haydash-chaqirish undovlari kabi guruhlarga 
ajratib,bu guruhlarni belgilangan vaqtda muayyan miqdorga yetkazish 
bo‘yicha ham kuch sinashishlari mumkin. 

---

223
Undov so‘zlarning imlosi o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilishi 
ancha murakkab masalalardan biridir. Shuni nazarda tutib, 
o‘quvchilarning o‘zaro bellashuvida ko‘proq undov so‘zlar ishtirok 
etgan gaplarda qo‘llaniladigan tinish belgilari ustida ishlash maqsadga 
muvofiqdir.