J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari

взаим ствования — m a’lum otlari asosida tayyorlangan.
119

---

n in g asosiy kapitalidagj ulushiga ko'ra S D R ning m a’lum ulushiga 
ega bo‘lishadi. SD R faqat hisob birligi sifatida faoliyat ko‘rsatadi, 
m uayyan sharoitlarda uni m illiy valutaga aylantirish m um kin. 
V alutalarning solishtirm a og‘irligi valutalarning xalqaro savdo va 
to‘lovlardagi solishtirm a og‘irligiga muvofiq aniqianadi. X V F tas- 
nifiga ko‘ra m am lakat valuta k urslarining quyidagi rejim larini 
tan lashi m um kin: q at’iy belgilangan, suzib yuruvchi yoki aralash.
O at’iy belgilangan valuta kurs rejimi bir qator turlarga bo‘linadi:
— M illiy valuta kursi bitta ixtiyoriy tan lan gan valutaga nis- 
batan q a t’iy belgilanadi. M illiy valuta kursi tayanch kursga m u- 
tanosib ravishda avtom atik o ‘zgaradi. O datda, m am lak atlar m illiy 
valutasi kursini AQSH dollari va yevroga nisbatan q a t’iy belgi- 
laydi;
— M illiy valuta kursi SD R ga nisbatan belgilanadi;
— «Savatli» valuta kursi. M illiy valuta kursi su n ’iy ravishda 
tuzilgan valuta savatiga b o g la n ad i. O datda, valuta savatiga m az- 
ku r m am lakatning asosiy savdo sheriklari bo‘lgan m am lakatlar- 
ning valutalari kiritiladi.
AQSH, K anada, Buyuk B ritaniya, Yaponiya, Shveysariya va 
qator m am lakatlarn ing valutalari «erkin suzish» rejimiga asoslan- 
gan. Lekin m azkur m am lak atlarn in g m arkaziy ban klari valuta 
kurslari keskin tebranishini oldini olishga qaratilgan ch o ra-tad - 
birlarni am alga oshirishadi. Aynan shuning uchun valuta kursla­
rin in g «boshqariladigan» suzish rejimi qayd etiladi.
Yamayka valuta tizim i m ohiyatiga ko\ra B retton-V uds tizim iga 
qaraganda birm uncha egiluvchan, valuta kurslari h am d a to ‘lov 
balanslari beqarorligiga tezda m oslashuvchan bo‘lishi kerak edi. 
B iroq suzuvchi valuta ku rslarin in g joriy etilishiga, dollar asosiy 
to ‘lov vositasi m avqeidan rasm an m a h ru m bo‘lishiga q aram asdan 
am alda u m a zk u r rolda qoldi, bu holatni boshqa m am lakatlarga 
qiyoslash b o ‘yicha AQSH ning birm uncha qudratli iqtisodiy, il- 
m iy-texnik salohiyati ta ’m inlandi.
K o‘pgina m am lakatlard a q a t’iy belgilangan valuta kurslari 
o ‘rniga suzuvchi valuta kurslarini joriy etish valuta intervensiyasini
120

---

o ‘tkazishdagi y irik xarajatlarga q aram asd an u larn in g barqarorli- 
g in i ta ’m in lam ad i. U shbu rejim valuta spekulyatsiyalari, tasodifiy 
kapital ko‘chishiga barh am berish, turli m am lak atlard a inflyatsiya 
s u r’atlari va to ‘lov b alan sin i tezd a b o sh q arish n i ta ’m inlashga qo- 
biliyatsiz bo ‘ldi. Bir qato r m am lak atla r m illiy v alu talarin i boshqa 
v alutalarga bog£lash holatini davom ettirdilar.