TELEFONOGRAMMA
2014-jıl 29-sentyabr №16 Nókis
2014-jıl 12-sentyabr kúni saat 15:30 da Nókis rayonı
hákimliginiń májilisler zalında qısqı máwsimge tayarlıq
máselesi boyınsha jıynalıs boladı. Jıynalısta kárxana
baslıǵı hám kásiplik awqamı shólkemi baslıǵı qatnasıwı
shárt.
Nókis rayonı hákimligi
xatkeri: T.K.Saǵınbaev
255
Telefonogrammanı jazıp alıwda tayar blankalardan
paydalanıw maqsetke muwapıq boladı.
XATLAR
Mákemeler arasında xızmet baylanısların ámelge
asırıwshı tiykarǵı hújjet. Xat arqalı orınlanatuǵın
máseleler kólemi keń bolıp, bunday xatlar járdeminde túrli
kórsetpeler, sorawlar, juwaplar, túsindiriwler, xabarlar,
usınıslar, ótinishler, kepillikler beriledi. Mazmunı jaǵınan
túrlishe bolǵan bunday hújjetler ulıwmalastırılǵan
jaǵdayda xızmet xatları dep júrgiziledi. Xızmet xatları
ózgeshelikleri boyınsha óz ara parıqlanadı. Xatlardı
atqaratuǵın wazıypasına qarap tómendegi túrlerge bóliw
múmkin:
1. Juwap xattı talap etiwshi xatlar (dawa xatları, soraw
xatları, ótinish xatları).
2. Juwap xattı talap etpeytuǵın xatlar (qosımsha xat,
tastıyıqlawshı xat, esletpe xat, xabar xat, kepillik xatı hám
basqalar).
Usı xatlar belgili bir maqsette jazıladı, máselen, kepillik
xatında kepillik beriw kórsetilse, qosımsha xatlarda xatqa
qosımsha etiletuǵın hújjetler haqqında xabar beriledi,
biraq sonday xatlar da ushırasadı, onıń mazmunında hám
kepillik beriw, hám ótinish, hám esletiw mánileri beriledi.
Xızmet xatları, ádette, xatlar ushın tayarlanǵan
blankalarǵa jazıladı. Arnawlı blankalar bolmaǵan
jaǵdaylarda xızmet xatları ápiwayı qaǵazǵa jazıladı.
Xat ápiwayı betke jazılsa, onıń shep tárepindegi joqarı
múyeshine xat jiberip atırǵan mákeme atı kórsetilgen tórt
múyeshli mór basıladı.
Zárúrli bólimleri múyeshte jaylasqan blanka yamasa
256
arnawlı is qaǵazlarında aldın qaraqalpaq tilinde, soń rus
yamasa inglis tilinde beriledi. Zárúrli bólimler uzınına
(tigine) jaylasqan blankalarda olar shep tárepte qaraqalpaq
tilinde, oń tárepinde rus yamasa inglis tilinde beriledi.
Xızmet xatları tómendegi zárúrli bólimlerdi óz ishine
aladı:
1. Qaraqalpaqstan Respublikası gerbi.
2. Mákemeniń simvollıq belgisi (logotip).
3. Sıylıqlar.
4. Ministrlik, basqarma atı.
5. Shólkemniń atı.
6. Bólim atı.
7. Hújjettiń tártip nomeri.
8. Mákemeniń tártip nomeri.
9. Pochta, telegraf mánzili, banktegi esap beti.
10. Sáne.
11. Shártli san.
12. Kelgen hújjet shártli sanı.
13. Hújjettiń keliw sánesi.
14. Hújjet jiberiletuǵın mánzil (xattı alıwshı
mákemeniń atı).
15. Qatnas belgisi (rezolyuciya).
16. Qadaǵalaw haqqında belgi.
17. Tekst teması (xattıń qısqasha mazmunı).
18. Tekst.
19. Qosımshalar haqqında belgi.
20. Qolı.
21. Razılıq belgisi (viza).
22. Kelisiw haqqında belgi.
23. Orınlawshı haqqında belgi hám onıń telefon
nomeri.
24. Orınlanǵanlıǵı haqqında belgi.
257
Hárqanday xızmet xatı logikalıq jaqtan óz ara baylanıslı
bolǵan úsh bólimnen ibarat boladı. Xattıń birinshi
(kirisiw) bóliminde, ádette, xat penen tiyisli mákemege
múrájat etiwge májbúr etiwshi tiykarǵı sebep kórsetiledi.
Ekinshi bóliminde xatta qoyılıp atırǵan máseleni sheshiw
zárúrligi dáliller tiykarında bayan etiledi. Xattıń úshinshi
(juwmaq) bóliminde bolsa, xat jazıwdan gózlengen
tiykarǵı maqset sáwlelenedi.
Xızmet xatları imkanı barınsha qısqa bolıwı, biraq
bul qısqalıq onıń anıq hám tolıqlıǵına tásir etpewi kerek.
Qaǵıyda boyınsha xızmet xatları bir betten aspawı kerek.
Tek ǵana júdá áhmiyetli máseleler jazılǵan, bir qansha
tolıq bayanlawdı talap etiwshi xatlar ǵana úsh betke
shekem bolıwı múmkin. Xızmet xatları qaǵaz betiniń aldı
hám arqa táreplerine jazıladı.
Rásmiy xatlardı dúziwshi shaxs belgili tájiriybege iye
bolıwı kerek. Rásmiy xatlardı durıs hám tez dúziw, eń
aldı menen, qaraqalpaq tiliniń ózine tán ózgesheliklerin,
sonday-aq, zamanagóy rásmiy stildi hám oǵan qoyılatuǵın
talaplardı biliwdi talap etedi. Usı talaplardı orınlamaw,
birinshiden, xatlar menen islewdi qıyınlastıradı,
ekinshiden, olardıń huqıqıy hám ámeliy áhmiyetin joytadı.
Rásmiy xatlar tekstinde eki túrli mazmunda túsiniletuǵın
pikirler bolmawı ushın awıspalı mánidegi sóz hám diz-
beklerdi qollanıwda itibarlı hám dıqqatlı bolıw talap etiledi.
Rásmiy xatlar tilinde anıqlıq hám qısqalıq tiykarǵı
ólshem esaplanadı. Bunday xatlar tili hám stili nızamlar
tiline qoyılatuǵın talaplar dárejesinde bolıwı zárúr.
Xızmet xatları eki nusqada jazıladı hám qol qoyıladı.
Birinshi nusqa jiberilip, ekinshi nusqa mákemeniń ózinde
saqlanadı. Eger xat eki hám onnan artıq jerge jiberilse,
xat jiberip atırǵan tiykarǵı mákeme yamasa baslıq
xızmetkerdiń atınan soń basqaları beriledi. Bir ǵana
hújjette onı alıwshılardıń atı tórtewden aspawı kerek.
258
Xızmet xatları, ádette, mákeme atına jiberiledi. Tek ǵana
máseleniń sheshiliwi tikkeley baslıqqa baylanıslı bolsa,
xat baslıq atına jiberiliwi múmkin.
Xızmet xatlarında tekst ushın tema úlken áhmiyetke
iye. Olar hújjettiń qısqasha mazmunın, yaǵnıy xat ne
haqqında ekenligin kórsetedi. Máselen: «Mektep remontı
ushın qosımsha qarjı ajıratıw haqqında», «Tólemlerge
kepillik beriw haqqında». Tekst ushın temalardıń anıq
hám qısqa beriliwi is júrgiziwde bir qansha qolaylıq
jaratadı.
Tema bir dizbekten ibarat bolıp, xat tekstinen aldın
shep tárepinde jaylasadı. Ádette, tema «haqqında»
yamasa «tuwralı» sıyaqlı kómekshi sózler járdeminde
juwmaqlanadı.
Tema eki qatardan aspawı kerek.
Xızmet xatları tekstinen soń xatqa qol qoyıwshı baslıq
lawazımınıń atı anıq kórsetiliwi kerek. Eger xat blankada
jazılmaǵan bolsa, xattıń qol qoyılatuǵın bóliminde
lawazım atınan tısqarı mákeme atı da tolıq kórsetiledi.
Hújjetke mákeme baslıǵı tárepinen qol qoyıladı.
Is júrgiziw procesinde ayırım xatqa baslıq wazıypasın
orınlawshı shaxs yamasa onıń orınbasarı xatta
belgilengen lawazım atı aldına sızıqsha qoyıp (orınbasar
qol qoyǵanlıǵın túsindirip atırǵanday) qol qoyadı. Bul
is júrgiziwde juwapker bolǵan shaxs tiyisli kórsetpeden
xabardar emesligin kórsetedi. Xattı tayarlaw barısında
dúziwshi xatqa kim qol qoyıwın aldınan biliwi kerek.
Baslıq bolmaǵan jaǵdaylarda sonday wákillikke iye
bolǵan shaxs, yaǵnıy onıń wazıypasın orınlawshı yamasa
orınbasarı, lawazımı anıq kórsetilgen halda («direktor
wazıypasın atqarıwshı», «direktor orınbasarı» túrinde)
qol qoyıwı múmkin.
259
Xatta bayan etilgen máseleler boyınsha juwapkershilik
bir neshe shaxsqa júklengen bolsa, qollar sanı eki yamasa
onnan artıq bolıwı múmkin (máselen, tólem haqqındaǵı
kepillik xatta, qarjı hújjetlerinde).
Xatta qollar belgili tártip tiykarında, yaǵnıy iyelep
turǵan lawazımına qaray jaylasadı. Qol tańbasınan soń qol
qoyıwshınıń familiyası qawısqa alınbay, atı hám ákesiniń
atınıń bas háripleri familiyadan aldın jazıladı, máselen:
Kárxana direktorı: (qolı) B.S.Joldasbaev
Bas esapshı:
(qolı) T.A.Saylawbaev
Eger xatqa qanday da bir hújjet qosımsha etilip
atırǵan bolsa, xattıń tómengi bólimi shep tárepi qaptalına
«Qosımsha» sózi jazıladı, soń tártip sanı qosımsha etilip
atırǵan hújjetler atı, nusqası hám beti kórsetilgen halda
beriledi. Hárbir qosımsha etilip atırǵan hújjet atı óz aldına
qatarda jaylasadı.
«Qosımsha» sóziniń astınan heshqanday jazıw
jazılmaydı, máselen:
Qosımsha: 1. «Qaraqalpaqbalıq» basqarması kárxanası
menen dúzilgen shártnama nusqası qaraqalpaq hám inglis
tilinde – 3 bet, 1 nusqa.
2. «Qaraqalpaqbalıq» basqarması qánigeleri juwmaǵı
5 bet, 1 nusqa.
Xat tekstinde berilgen qosımshanıń bar ekenligi
tómendegidey beriliwi múmkin.
Qosımsha: _________ bette___________ nusqada
Usı rekvizit blankada tayar halda da bolıwı múmkin.
Eger qosımsha etilip atırǵan hújjet áhmiyetli bolsa,
yaǵnıy tiykarǵı maqset usı hújjetti belgili shólkemge
jetkeriw bolsa, bunday hújjetler óz aldına qosımsha xatlar
járdeminde jiberiledi.
260
Xatlardıń ózine tán ózgesheliklerinen jáne biri sonda,
olardıń atı (kepillik xatı, qosımsha xat, usınıs xatı, soraw
xatı hám basqalar) jazılmaydı. Olardıń qanday xat
ekenligi tekst mazmunınan bilinip turadı. Biz tómende
is júrgiziwde keń tarqalǵan xat túrlerin óz aldına kórip
shıǵamız.
Do'stlaringiz bilan baham: |