Ijtimoiy-gumanitar fanlar

1.Aylanma fondlarning mohiyati va ahamiyati. 
Sanoat sohasida turli mahsulotlarni tayyorlash 
jarayonida moddiy va moliyaviy mablag‘larga 
bo‘lgan ehtiyojlar doimo oshib boradi. Sanoat 
korxonalarida asosiy fondlar bilan bir vaqtda 
mehnat buyumlari ham harakatda bo‘ladi. Shu 
sababli ularni aylanma fondlar deb aytiladi. Aylanma 
fondlar - ishlab chiqaroish jarayonida bir marta 
qatnashib, o‘z qiymatini tayyor mahsulotga o‘tkazib, 
o‘z shaklini ham o‘zgartiradigan, butunlay yo‘qotib 
yuboradigan mehnat buyumlaridir. Aylanma 
fondlarga ishlab chiqarish jamg‘armalari va ishlab 
chiqarishdagi mablag‘lar, tugallanmagan ishlab 
chiqarish va kelgusi davr xarajatlari kiradi. Ishlab 
chiqarish jamg‘armalari aylanma fondlarning asosiy 
qismini tashkil etadi. Ular korxonalarga keltirilgan, 
lekin ishlab chiqarish jarayonida hali 
foydalanilmagan mehnat buyumlari, xususan, xom 
ashyo, yarim tayyor mahsulotlar, yoqilg‘i, asosiy va 
yordamchi materiallar, energiya, ta’mirlash uchun 
ehtiyot qismlar, xo‘jalik jihozlari va tez emiriluvchi 
buyumlardan iborat. Aylanma fondlarning yana bir 
qismini tugallanmagan ishlab chiqarish tashkil etadi. 
Ular ishlab chiqarish jarayoniga allaqachon tushgan, 

---

lekin ishlov berish tugamagan mehnat buyumlaridir. 
Bularga korxona o‘zi yaratgan, lekin chala tayyor 
mahsulotlar va tugallanmagan ishlab chiqarishlar 
kiradi. Aylanma fondlarning yana bir qismi kelgusi 
davr xarajatlari hisoblanadi. Ular yangi turdagi 
mahsulotlarni loyihalash, tayyorlash va o‘zlashtirish, 
mutaxassislarni o‘qitish va qayta tayyorlash 
xonalarini ijaraga olish, tog‘-sanoat korxonalariga 
taaluqli xarajatlardan iboratdir. U xarajatlarning 
hammasi tayyor mahsulotning tannarxiga kiritish 
evaziga qoplanadi. Aylanma fondlarning tarkibi turli 
tarmoqlarda turlicha bo‘ladi. Ularni iqtisodiy tahlil 
etish va ularning tarkibiga ta’sir etuvchi omillarni 
aniqlash hamda ularning ta’sir kuchi natijalarini 
topish sanoat taraqqiyotini belgilashga katta 
yordam beradi.

---