Karomatulloyev javlon

KAROMATULLOYEV JAVLON
MOLIYA TEZIS

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
MMT-82


“StartUPlar” mavzusida tezis.


Avvalo StartUP o’zi nima? Shu savolga javob berib o’tsak:
“Startap” so‘zi inglizcha startup – “startap” tushunchasidan kelib chiqib, endigina yaratilgan yoki hali yaratilish jarayonida bo‘lgan kompaniyani anglatadi.
Faoliyat sohasidan qat’iy nazar, har qanday kompaniya startap deb hisoblanishi mumkin. Biroq ayrim doiralarda yuqori texnologiyalar, internet-biznes va “aralash fanlar” sohasidagi tashabbuslargina startaplar deb ataladi.

• 
  ilmiy, ilmiy-texnik va innovatsion faoliyat natijalarini ilgari surish hamda tijoratlashtirish uchun tashkil etiladigan yuridik shaxs;
  
• 
  amalga oshish xavfi yuqori bo‘lgan sharoitda yangi mahsulot yoki xizmat turini yaratuvchi innovatsion ishlanmalarning qo‘llanilishi, ko‘lami va tez o‘sish sur’ati bilan farqlanadigan yangi biznes loyiha;
  

“Startap” tushunchasi o‘tgan asrning 30-yillarida AQSHda paydo bo‘lgan. Aynan o‘sha paytda ikki talaba – Xyulett va Packard – mo’jazgina korxonaga asos solib, uni “startup” deb atashadi. Keyin ayon bo‘lishicha, ushbu kompaniyani yuksak istiqbol kutib turgan ekan. Ayni paytda bu kompaniya bizga Xewlett-Packard yoki HP nomi bilan ma’lum-u mashhurdir.

“Startaplar haqida so‘z ketganda, yurtdoshlarimiz ko‘pincha o‘ziga o‘xshashlar orasida alohida ajralib turadigan internet-resurslarni tasavvur qilishadi. Eng mashhur va unga murojaatsiz muvaffaqiyatli startaplar sifatida videofayllar xostingi youtube, «xalq entsiklopediyasi» – Vikipediya (hech bir bahs-munozara kechmaydi), shuningdek, eng yirik ijtimoiy tarmoqlar – Facebook va VKontakte tilga olinadi. Ko‘pchilik bu loyihalar negizida betakror g‘oya yotganligi uchun shunchalik mashhur bo‘lib ketgan deb o‘ylaydi. Lekin bu unchalik ham to‘g‘ri emas.

Ayrim mamlakatlarda “startap” tushunchasi biroz boshqacha talqin etiladi. Startaplarning eng yorqin misollari – bu xalqaro miqyosda dovrug‘ qozongan IT-korporatsiyalar: Microsoft, Apple, Google. Ushbu gigantlarning tarixi, chindan ham, mo‘’jaz narsadan – aynan esa, o‘z g‘oyalarini ro‘yobga chiqarishga ishtiyoqmand bo‘lgan bir qancha hamfikrlarning kichik guruhidan boshlangan.

StartUP larning o’ziga xos xususiyatlari:

• 
  yosh kompaniya;
  
• 
  innovatsion mahsulot/xizmat;
  
• 
  yuqori iqtisodiy o‘sish ko‘rsatkichlari;
  
• 
  kichik jamoa;
  
• 
  cheklangan resurslarga ega;
  
• 
  innovatsiyalar va turli noaniqliklar tufayli muvaffaqiyatsizlik darajasi yuqori shart-sharoit;
  
• 
  moslashuvchanlik – startaplar ko‘pincha juda dinamik va bozor o‘zgarishlariga, yangi texnologiyalarga va raqobatbardosh mahsulotlarga tezda javob berishga qodir.
  

Investor, tabiiyki, startapni biroz boshqacha qabul qiladi. Uning uchun eng muhimi kapitalni ko‘paytirish hisoblanadi. Uning oldida ikkita yo‘l bor: rivojlanayotgan biznesga mablag‘ kiritish, keyin esa bu vaqtda kelib qimmat turadigan o‘z ulushini sotish yoki uni o‘zida qoldirish va undan passiv daromad olish.

Startapga bor kuch-g‘ayratini sarflar ekan, ishlab chiquvchi o‘z g‘oyalarini ro‘yobga chiqarishga, muvaffaqiyat va e’tirofga erishishga intiladi, shuningdek, u shunchaki sevimli ishi bilan shug‘ullanadi va uning sa’y-harakatlari taqdirlani-shiga umid qiladi.

StartUpga bir misol qilib Toshkent shahrida mavjud
“Yandex Taxi” tizimini misol qilib keltirmoqchiman. Yandex Taxi tizimi 2018-yil 4-aprel kuni ishga tushurilgan. Birinchi ishga tushirilgan payti 200 tacha avtomobil egalari bu xizmatni ulab o’z ishini boshlagan. O‘zbekiston ushbu xizmat ishga tushirilgan to‘qqizinchi mamlakatga aylangan.


Taksiga buyurtma berish uchun faqat mobil ilovani ochish va borish kerak bo‘lgan joyni ko‘rsatish kifoya. Dispetcherga qo‘ng‘iroq qilish va aniq manzilni aytishning keragi yo‘q. Xizmatning o‘zi foydalanuvchi qayerdaligini aniqlaydi va o‘sha yerga mashinani jo‘natadi. Yandeks.Taksi algoritmlari yo‘llardagi masofa va tirbandliklarni hisobga oladi hamda foydalanuvchining oldiga eng tez yetib keladigan haydovchini topadi.


«Buyurtmalarni taqsimlashning „aqlli“ tizimi tufayli Yandeks.Taksi safar xarajatlarini kamaytiradi. Xarajatlarning katta qismi mashinaning yo‘lovchisiz turishi, keyingi mijozni topish va bo‘sh yurishdan iborat.


Boshida foydalanuvchilar pulni naqd pul vositiasida to‘lashgandi. Yandeks.Hozirda Yandex Taksi to‘lovini bank kartasi bilan amalga oshirish ham yo’lga qo’yilgan. Raqamni har safar qayta kiritmaslik uchun uni akkauntga ulab qo‘yish mumkin.

Dastur 24 soatlik onlayn qo‘llab-quvvatlash xizmatiga ega. Agar yo‘lovchining safardan ko‘ngli to‘lmasa, mashina ichida buyumlarini unutib qoldirsa yoki savol berishni xohlasa — u ilovaga yozishi mumkin va unga yordam ko‘rsatiladi.

«O‘zbekiston rahbariyati investitsiya iqlimi va ishbilarmonlik muhitini yaxshilash borasida faol ish olib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan belgilab berilgan ustuvor yo‘nalishlariga muvofiq