R. I. G im u s h, F. M. M a t m u r o d o V

Boshqaruv nazorat tizimi.
Boshqaruv nazorati bu tashkilot maqsadla- 
riga erishish uchun menejerlar faoliyatining asosi hisoblangan boshqaruv 
rejalashtirishi va aylanma aloqa tushunchalarining qo‘shilmasidir. Inson- 
ning boshqaruvchilik qobilyati o ‘zining chegaralariga ega, shuning uchun 
biznesning optimal masshtabi topilishi zarur, bunga misol, firmani tashkil 
qilishda filiallar tizimiga asoslangan «Matsusita» firmasidir.
1. Filial boshqaruvchilari ustidan nazorat o 'rn atish uchun yuqori 
boshqaruvchi kompaniyalar — flliallarda rejalashtirish tizimi, filiallarning 
ichki apital tizimi, har oylik buxgalter hisobotlar tizimi.
2. B o iim boshliqlari ustidan nazorat o ‘rnatish uchun filial boshqaruv­
chilari b o ‘limlarining budjeti, har oylik buxgalter hisobotlar tizimi.
Filiallarda rejalashtirish oldin bo‘lim larbo‘yicha, keyin filiallar bo'yicha 
amalga oshirilib, bu rejalar kompaniya miqyosiga olib chiqiladi. Bu usul 
o ‘z ichiga quyidagi bosqichlarni oladi:
1. Kompaniyaning strategiyasini e ’lon qilish, kompaniyaning strategi- 
yasi birm uncha mavhum tushuncha b o ‘lib, ammo firmaning maqsadla- 
riga baho berib, firma siyosati va maqsadlarini o'zlashtirib, kon’yiiktura 
qiyinchiliklarini yechishga yordam beradigan o ‘ziga xos shiordir.
2. Filiallarda rejalashtirish direktivalari. K om paniya strategiyasi 
mavhum narsa bo‘lganligi uchun filiallarda rejalashtirishga yo'naltirishlari 
direktiva ko'rinishida kompaniya prezidenti tom onidan belgilanadi.
3. Filiallarni rejalashtirish siyosatini aniqlash.
4. H ar bir bo ‘limning o ‘z rejasini tuzish.
5. Bo‘limning budjet loyihasini tayyorlash.
6. Filial rejasining loyihasini tayyorlash.
7. Filial rejalarini tekshirish va tasdiqlash.
8. Filial rejasining tasdiqlangan loyihasini topshirish. Bu narsa «qirol 
tam g‘asi bosilgan hujjat», deb ataladi. Uni yuqoridagi boshqaruvchilariga 
topshirish marosimi filial boshqaruvchisi uchun katta sharafdir.
46

---

Yaponlar sonlarga ishonishadi. U lar ham m a narsani ilg‘ashadi. U lar 
biznesning ham m a jihatlarini m iqdoran ko'rsatishga harakat qilishadi.
Yaponlar o‘z kuchini bekordan-bekorga sarf qilishmaydi. H am m a narsa 
yetarlicha yo‘lga qo ‘yilgan, bu esa yaxshi m enejm entdan dalolat beradi. 
Yapon m enejm entida raqobatlantirish ham yaxshi yo‘lga qo‘yilgan. Bu 
quyidagilar bilan amalga oshadi: faxriy yorliq, sovg‘alar, pul m ukofotlari 
yoki qo‘shim cha dam olish ta ’tili, tanbehlar, jarim a va ishdan b o ‘shatish 
k o‘rinishida bo'ladi. Ishdan b o ‘shatish o ‘g ‘rilik, pora olish, adolatsizlik, 
kattaning yo‘riqlariga asossiz kirmaslik kabi hollarda amalga oshiriladi.