Microsoft Word malumotlar va bilimlar bazasi

Режалаштирувчи эксперт тизимлари
маълум бир мақсадларга эришиш 
учун зарур бўлган дастурларни ишлаб чиқишга мўлжалланган. 
Башоратловчи эксперт тизимлари
ўтмиш ва бугуннинг воқеаларига 
асосланиб келажак сценарийсини олдиндан айтиб бермоғи, яъни берилган вази-
ятдан ишончли натижалар чиқариши керак. Бунинг учун башоратловчи эксперт 
тизимларида динамик параметрик моделлар қўлланилади.
Ташхисловчи эксперт тизимлари 
кузатиладиган ҳодисаларнинг нормал 
эмаслиги сабабларини топиш хусусиятига эга. Маълумотлар тўплами таҳлил 
учун асос бўлиб хизмат қилади. Улар ёрдамида эталон ҳатти-ҳаракатдан четла-
ниш аниқланади ва ташҳис қўйилади. 
Ўргатувчи эксперт тизимлари
фойдаланувчиларга берилган соҳада 
ташҳис қўйиш ва таҳлил этиш имкониятини бериши лозим. Бундай тизимдан 
билим ва хатти-ҳаракат тўғрисидаги фаразни яратиш, тегишли таълим услуби-
ни ва ҳаракат усулларини аниқлаш талаб этилади. Эксперт тизимини яратишда 
камида учта муаммо юзага келади: 

хотирага киритиладиган ахборотнинг етарли даражада тўлиқ бўли-
шини таъминлаш. Бу энг асосий билимларини ажратиш ва маълумотлар тузил-
масида уларнинг ўзаро алоқасини ўрнатиш, шунингдек, кодлаштиришнинг 
бундай тизимини яратиш ва фойдаланишни талаб этади; 

эксперт тизими фаолияти сифатининг самарали баҳосини олиш ва те-
гишли мезонларни ишлаб чиқиш. Қийинчилик шундаки, мутахасислар билими 
– бу шунчаки маълумот ва фактлар йиғиндиси эмас. Айрим элементлар муно-

---

95
сабатини тасаввур этиш учун алоқалар қонуниятларини ҳисобга олишга формал 
уриниш тизимни ўта даражада «кескин» қилиб қўяди ва у янги элементларни 
қўшиш учун «ёпиқ» бўлиб қолади; 

ечиладиган масала тузилмасининг эҳтимоллик хусусияти ва билимлар-
нинг уйғунлашуви туфайли ишончсиз натижалар олиш мумкинлиги.