125
масжидларга тушадиган даромаддан маош олишни намойишкорона рад
этдилар.
Афғон мужоҳидларининг совет армиясига қарши қуролли курашлари ёки
1979 йилдаги Эрон революцияси Мужаддидия учун чуқур рамзий маъно касб
этди. Эҳтимол, мана шу воқеалар таъсири остида
Мужаддидия ўз ғояларининг
ислом давлат дини бўлган (албатта, «тозаланган» ҳолда), ислом дини равнақ
топган мамлакат эса «Мусулмонобод» деб аталган тақдирдагина амалга ошиши
мумкин, деб ҳисоблагандирлар.
Бу даврда («Қайта қуриш»нинг охири, СССР тарқашининг бошларида)
Марказий Осиё мусулмонлари орасида бўлиниш юз берди. «Ваҳҳобийлар» ва
анъаначи мусулмонлар ўртасидаги баҳслар ва жанжалли тўқнашувлар оддий
ҳолга айланиб қолди. Исломнинг сиёсий мавқеи борасидаги тортишувлар яна
ҳам кескин эди: «ваҳҳобийлар»га кўра, коммунистик мафкуранинг мутлақ
инқирози, СССР тарқалиб кетишининг аниқ белгилари, мамлакатда куч
йиғаётган қайта исломлашув жараёнлари «Эроннинг йўлини такрорлаш»га,
«мамлакатни исломнинг нурли йўлига қайтариш»га яхши имкон берар эди.
Томонларни иккинчи бор келиштириш (сулҳ)га собиқ муфтий Муҳаммад Содиқ
Муҳаммад Юсуф (1989-1993) қарор қилди. Бироқ, 1990 йил май ойида Диний
идорада бўлиб ўтган «ваҳҳобийлар» (Ҳакимжон қори Марғилоний ва Абдували
қори Мирзоевлар бошчилигида) билан ҳанафийлар (Умархон қори Номангоний
бошчилигида) йиғилиши муфтий эришмоқчи бўлган натижаларнинг акси билан
якунланди.
Айни шу вақтда турли мусулмон ташкилотларининг хорижий
эмиссарлари ҳам фаоллашдилар. Улар «чин исломни» билишликни даъво
қилиб, маҳаллий мусулмонларни ислом асослари (яъни Қуръон ва ҳадис)га
эмас, балки ҳанафий мазҳаби қоидаларига амал қилиб яшашда айбладилар.
Қолаверса, бундай ҳаракатлар фақатгина маҳаллий мусулмонлар орасига кириб
олишга баҳона эди, холос ва кўпчилик тадқиқотчи-экспертларнинг қайд
этишича, бу ўз мавқеи ва маҳаллий шароитдан узоқни кўзловчи сиёсий
мақсадаларда фойдаланишга интилиш эди.
Давлат ўзининг дунёвий характерини сақлаб қолган ҳолда, мусулмонлар
ўртасидаги (айниқса, Фарғона водийсида) бўлиниш ва бошланаётган ихтилоф
аломатлари анча катта кўламдаги беқарорликка олиб келиши мумкинлигидан
ҳавотирланиб, воқеалар жараёнига таъсир ўтказишга ҳаракат қилди. Бироқ, на
Диний идора, на ўша пайтдаги муфтий Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф
низолашаётган томонларга таъсир ўтказа олди: уларнинг низолари жуда
чуқурлашиб кетган эди. «Ваҳҳобийлар»нинг ҳокимият учун интилаётган
радикал гуруҳларининг асосий(анча ҳаяжонли) ҳаракатлари ҳали олдинда эди –
улар Республика мустақиллиги қўлга киритилган пайтдан бошлаб авжга чиқиб
кетди.
Do'stlaringiz bilan baham: