A avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini o‘rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

Rossiya Federatsiyasi, Belarus, Qozog‘iston, O‘zbekiston, 
Qirg‘iziston, Tojikiston, Moldova, Ozarbayjon, Armaniston Respublikalari
tashkilot a’zolari bo‘lib hisoblanadilar. Turkmaniston esa assotsiatsiyalashgan 
davlat maqomiga ega. Shu bilan birga Mongoliya, Afg‘oniston tashkilot 
kuzatuvchilari sifatida turli darajadagi yig‘ilishlarda ishtirok etadi.

---

9 
Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT) ning shakllanishi 1996-yil 26-aprelda 
Xitoyning Shanxay shahrida Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Rossiya, XXR va Tojikiston 
harbiy sohada hamkorlik bo‘yicha kelishuv imzolashi bilan bog‘liq. Avvaliga 
“Shanxay beshligi” deb nom olgan ushbu tashkilot 2001-yil O‘zbekistonning unga 
a’zo bo‘lgandan so‘ng hozirgi rasmiy nomdagi tashkilot tuzilganligi haqidagi 
deklaratsiyani e’lon qildi. 90-yil Hindiston va Pokiston ushbu tashkilotning teng 
huquqli a’zolariga aylandilar. Shu bilan birga 6 ta muloqot hamkor davlatlar, 4 ta 
kuzatuvchi va 2 ta nomzod davlatlar ham ishtirok etadi. (1-расм). 
1-rasm. SHHT dunyo xaritasida 
A’zo davlatlar o‘rtasida o‘zaro ishonch, do‘stlik va yaxshi qo‘shnichilikni 
ta’minlash, mintaqada tinchlikni saqlash, xavfsizlik masalalarini o‘zaro 
hamkorlikda hal qilish, terrorizm va ekstremizmga qarshi birgalikda harakat qilish, 
qurol-yarog‘, narkotik vositalar hamda noqonuniy migratsiyaga qarshi kurash, 
iqtisodiy masalalarda o‘zaro hamkorlikni rivojlantirish kabilar tashkilotning asosiy 
maqsadi hisoblanadi. Hozirgi kunda tashkilot tarkibida jahonning qudratli 
davlatlaridan uchtasi – Rossiya, Xitoy, Hindistonning faoliyat olib borishi uning 
jahondagi mavqeyi oshib borishiga sabab bo‘lmoqda.
 
Nazorat savollari: 
1. "Geosiyosat" tushunchasi qanday ma’noni bildiradi? 
2. Geosiyosat fani asosan, necha xil ilmiy yondashuv ta’sirida rivojlangan? 
3. Harbiy-strategik yondashuv tarafdorlari kimlar hisoblanadi?
4. Geosiyosat fani qaysi jihatlari bilan boshqa geografik fanlardan ajralib 
turadi? 
5. Rudolf Chellenning “Geosiyosat – bu borliqdagi davlatlarni geografik 
organizm sifatida o‘rganuvchi fandir” deb bildirgan fikrini qanday izohlaysiz?