Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Синельников М. В. Финансовая грамотность населения как
основа оптимизации
финансового поведения в условиях
глобализации // Дискуссия. —
2018.
—
Вып. 88. —
С. 77–
84.
2.
Бекирова
С.Э. Финансовая грамотность населения как основа благосостояния семьи
.
Научный вестник: Финансы, банки, инвестиции
- 2019 -
№ 2
3.
https://imaninvest.com
MOLIYAVIY SAVODXONLIK INSON KAPITALINING ELEMENTI VA
IJTIMOIY-IQTISODIY RIVOJLANISH OMILI SIFATIDA
Numanova Madina Latif qizi -
TDIU huzuridagi “Oʼzbekiston iqtisodiyotini
rivojlantirishning ilmiy asoslari va muammolari”
ilmiy tadqiqot markazi, kichik ilmiy xodim
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson taraqqiyoti kontseptsiyasida asosiy e'tibor
samarali mehnat qobiliyatiga emas, balki tanlov imkoniyatlarini kengaytirish orqali inson
rivojlanishiga qaratiladi. Jamiyatning har bir a’zosi qanchalik ta’lim, axborot, moliyaviy
imkoniyatlarga ega bo‘lsa, butun xalqning insoniy salohiyati shunchalik yuqori bo‘ladi.
Zamonaviy iqtisodiyot va uning moliya sektori aynan inson imkoniyatlarini takomillashtirish
orqali rivojlanishi kerak.
Inson kapitali zamonaviy iqtisodiyotning o'sishi va hayot sifatini yaxshilashning asosiy
ishlab chiqarish va ijtimoiy omiliga aylanmoqda. Jamiyatda inson kapitalining to'planishini
tavsiflovchi integral indeks aholining savodxonlik darajasini ham o'z ichiga oladi.
258
Aholiga maishiy xizmat ko‘rsatishning yangi turlari, moliyaviy mustaqilligini
ta’minlashning yangi shakllar
ini joriy etish orqali hayot sifatini oshirishga qaratilgan loyihaga
davlat sarmoyasi yo‘naltirilishi, albatta, har tomonlama qo‘llab
-quvvatlashga loyiqdir. Biroq,
uning samaradorligi amalda inson kapitali sifatini oshirish, ta'bir joiz bo'lsa, insonni iqtisodiy
foydali bilimlar bilan to'ldirish, uning moliyaviy xulq-atvorini samaraliroq qilish qanchalik
real bo'lishiga bog'liq bo'ladi.[1]
Inson kapitali g'oyasi aynan insonning iqtisodiyotdagi o'rni haqidagi g'oyalarni tartibga
solish, unga doimiy davlat xarajatlarini talab qiluvchi passiv aktiv sifatida qarashni
o'zgartirish maqsadida ilgari surilgan.
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti tomonidan berilgan jahon amaliyotida
ushbu toifaning eng keng tarqalgan ta’rifi quyidagicha:
“Inson kapitali–
bu shaxslarda mujassamlangan bilim, malaka va xususiyatlar, bu
shaxsiy, ijtimoiy va iqtisodiy farovonlikni yaratishga yordam beradi. ”
Butun dunyoda aholi ta’limiga yo‘naltirilgan davlat investitsiyalari iqtisodiy o‘sishning
zarur sharti sifatida e’tirof et
ilganiga qaramay, ularning hammasi ham samarali
investitsiyalarga aylanib, inson kapitalining sifat o‘zgarishiga olib kelmaydi.
Moliyaviy savodxon shaxs - iqtisodiy tafakkuri yaxshi shakllangan, istalgan vaziyatda
harakat qila oladigan, o‘z mas’uliyatini a
nglagan va ijtimoiy qadriyatlarga ega shaxs. Moliyaviy
savodxonlikni ko'p komponentli rivojlanish omili sifatida insondan ajralmas ekanligini
anglash tom ma'noda aholining moliyaviy ta'limi va moliyaviy savodxonligini rivojlantirish
konsepsiyasini ishlab chiqishda tizimli va kompleks yondashuvni talab qiladi.[2]
Darhaqiqat, inson kapitali tarkibini belgilovchi, uning sifatini baholash uchun tubdan
muhim bo'lgan asosiy elementlar quyidagilardir:
-
tug'ma qobiliyatlar;
-
mehnat (kasbiy) malakalari;
-
oʻzlashtirilga
n maxsus bilimlar, shu jumladan moliyaviy;
-
motivatsiya (qadriyat yoʻnalishi);
-
salomatlik (jismoniy, ruhiy, ijtimoiy);
-
atrof-muhit sifati (institutsional va ekologik).
Barcha elementlarning yaqin aloqasi shuni ko'rsatadiki, ulardan birortasining
rivojlanmaganligi moliyaviy bilimlarning samaradorligiga salbiy ta'sir qiladi.
Moliyaviy savodxonlik inson kapitalining elementi sifatida insonning ijtimoiy
ko'payishda investor sifatida ongli ravishda ishtirok etishining ajralmas qobiliyati bo'lib, u
moliyaviy vositalarni tanlashga oqilona va mas'uliyat bilan yondashish bilan daromad
keltirishi yoki hech bo'lmaganda moliyaviy barqarorlikni ta'minlashi kerak. Moliyaviy
savodxonlik ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish omiliga aylanishi uchun bir-biridan farq qiladigan
biliml
ar to‘plamidan inson kapitalining ishlab chiqaruvchi elementiga o‘tishi kerak.[3]
Biz ushbu yo'lning har bir bosqichini qisqacha tavsiflashga harakat qilamiz va uning
muvaffaqiyatli o'tishini qiyinlashtiradigan, shu bilan davlat loyihasi samaradorligini
pasaytiradigan muammolarni ko'rib chiqamiz.
Institutsional muhitning insonning moliyaviy xulq-atvoriga ta'sirini ko'rsatish juda oson.
Moliyaviy mahsulotlar iste'molchilari o'rtasida xabardorlikni oshirish zarurati masalasi
xorijda faqat 2000 yildan keyin ko'tarila boshlandi.
Amerika Qo'shma Shtatlarida xuddi shu 2000 yil oxiridagi statistik ma'lumotlar: o'sha
paytda amerikalik oilalarning 90,5 foizi bank depozitlariga ega bo'lgan, pensiya
jamg'armalariga badallar - taxminan 50%, jamg'arma obligatsiyalari - 20%, korxonalar ulushi
- 19 %, investitsiya fondlariga badallar
–
16,5%6.[4]
Yuqoridagi statistik ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, moliyaviy xizmatlarni iste’mol qilish
darajasi va moliyaviy xizmatlar haqidagi bilim darajasi o‘zaro bevosita
bog‘liq hodisalar emas.
Davlat moliya siyosatining institutsional muhitga ta'sir ko'rsatish shakllari ko'p qirralidir.
Moliyaviy soha sifati bu sohadagi davlat boshqaruvining mahsuli desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
259
Do'stlaringiz bilan baham: |