Ilmiy tadqiqot markazi

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
 
Синельников М. В. Финансовая грамотность населения как
 
основа оптимизации 
финансового поведения в условиях
 
глобализации // Дискуссия. —
 2018. 
—
 
Вып. 88. —
 
С. 77–
84. 
2.
 
Бекирова
 
С.Э. Финансовая грамотность населения как основа благосостояния семьи
. 
Научный вестник: Финансы, банки, инвестиции 
- 2019 - 
№ 2
 
3.
 
https://imaninvest.com 
MOLIYAVIY SAVODXONLIK INSON KAPITALINING ELEMENTI VA
IJTIMOIY-IQTISODIY RIVOJLANISH OMILI SIFATIDA 
 
Numanova Madina Latif qizi - 
TDIU huzuridagi “Oʼzbekiston iqtisodiyotini
 
 
rivojlantirishning ilmiy asoslari va muammolari”
 
 ilmiy tadqiqot markazi, kichik ilmiy xodim 
 
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson taraqqiyoti kontseptsiyasida asosiy e'tibor 
samarali mehnat qobiliyatiga emas, balki tanlov imkoniyatlarini kengaytirish orqali inson 
rivojlanishiga qaratiladi. Jamiyatning har bir a’zosi qanchalik ta’lim, axborot, moliyaviy 
imkoniyatlarga ega bo‘lsa, butun xalqning insoniy salohiyati shunchalik yuqori bo‘ladi. 
Zamonaviy iqtisodiyot va uning moliya sektori aynan inson imkoniyatlarini takomillashtirish 
orqali rivojlanishi kerak. 
Inson kapitali zamonaviy iqtisodiyotning o'sishi va hayot sifatini yaxshilashning asosiy 
ishlab chiqarish va ijtimoiy omiliga aylanmoqda. Jamiyatda inson kapitalining to'planishini 
tavsiflovchi integral indeks aholining savodxonlik darajasini ham o'z ichiga oladi. 

---

258 
Aholiga maishiy xizmat ko‘rsatishning yangi turlari, moliyaviy mustaqilligini 
ta’minlashning yangi shakllar
ini joriy etish orqali hayot sifatini oshirishga qaratilgan loyihaga 
davlat sarmoyasi yo‘naltirilishi, albatta, har tomonlama qo‘llab
-quvvatlashga loyiqdir. Biroq, 
uning samaradorligi amalda inson kapitali sifatini oshirish, ta'bir joiz bo'lsa, insonni iqtisodiy 
foydali bilimlar bilan to'ldirish, uning moliyaviy xulq-atvorini samaraliroq qilish qanchalik 
real bo'lishiga bog'liq bo'ladi.[1] 
Inson kapitali g'oyasi aynan insonning iqtisodiyotdagi o'rni haqidagi g'oyalarni tartibga 
solish, unga doimiy davlat xarajatlarini talab qiluvchi passiv aktiv sifatida qarashni 
o'zgartirish maqsadida ilgari surilgan. 
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti tomonidan berilgan jahon amaliyotida 
ushbu toifaning eng keng tarqalgan ta’rifi quyidagicha: 
“Inson kapitali–
bu shaxslarda mujassamlangan bilim, malaka va xususiyatlar, bu 
shaxsiy, ijtimoiy va iqtisodiy farovonlikni yaratishga yordam beradi. ” 
Butun dunyoda aholi ta’limiga yo‘naltirilgan davlat investitsiyalari iqtisodiy o‘sishning 
zarur sharti sifatida e’tirof et
ilganiga qaramay, ularning hammasi ham samarali 
investitsiyalarga aylanib, inson kapitalining sifat o‘zgarishiga olib kelmaydi.
Moliyaviy savodxon shaxs - iqtisodiy tafakkuri yaxshi shakllangan, istalgan vaziyatda 
harakat qila oladigan, o‘z mas’uliyatini a
nglagan va ijtimoiy qadriyatlarga ega shaxs. Moliyaviy 
savodxonlikni ko'p komponentli rivojlanish omili sifatida insondan ajralmas ekanligini 
anglash tom ma'noda aholining moliyaviy ta'limi va moliyaviy savodxonligini rivojlantirish 
konsepsiyasini ishlab chiqishda tizimli va kompleks yondashuvni talab qiladi.[2] 
Darhaqiqat, inson kapitali tarkibini belgilovchi, uning sifatini baholash uchun tubdan 
muhim bo'lgan asosiy elementlar quyidagilardir: 
-
tug'ma qobiliyatlar; 
-
mehnat (kasbiy) malakalari; 
-
oʻzlashtirilga
n maxsus bilimlar, shu jumladan moliyaviy; 
-
motivatsiya (qadriyat yoʻnalishi);
-
salomatlik (jismoniy, ruhiy, ijtimoiy); 
-
atrof-muhit sifati (institutsional va ekologik). 
Barcha elementlarning yaqin aloqasi shuni ko'rsatadiki, ulardan birortasining 
rivojlanmaganligi moliyaviy bilimlarning samaradorligiga salbiy ta'sir qiladi. 
Moliyaviy savodxonlik inson kapitalining elementi sifatida insonning ijtimoiy 
ko'payishda investor sifatida ongli ravishda ishtirok etishining ajralmas qobiliyati bo'lib, u 
moliyaviy vositalarni tanlashga oqilona va mas'uliyat bilan yondashish bilan daromad 
keltirishi yoki hech bo'lmaganda moliyaviy barqarorlikni ta'minlashi kerak. Moliyaviy 
savodxonlik ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish omiliga aylanishi uchun bir-biridan farq qiladigan 
biliml
ar to‘plamidan inson kapitalining ishlab chiqaruvchi elementiga o‘tishi kerak.[3]
Biz ushbu yo'lning har bir bosqichini qisqacha tavsiflashga harakat qilamiz va uning 
muvaffaqiyatli o'tishini qiyinlashtiradigan, shu bilan davlat loyihasi samaradorligini 
pasaytiradigan muammolarni ko'rib chiqamiz. 
Institutsional muhitning insonning moliyaviy xulq-atvoriga ta'sirini ko'rsatish juda oson. 
Moliyaviy mahsulotlar iste'molchilari o'rtasida xabardorlikni oshirish zarurati masalasi 
xorijda faqat 2000 yildan keyin ko'tarila boshlandi. 
Amerika Qo'shma Shtatlarida xuddi shu 2000 yil oxiridagi statistik ma'lumotlar: o'sha 
paytda amerikalik oilalarning 90,5 foizi bank depozitlariga ega bo'lgan, pensiya 
jamg'armalariga badallar - taxminan 50%, jamg'arma obligatsiyalari - 20%, korxonalar ulushi 
- 19 %, investitsiya fondlariga badallar 
–
16,5%6.[4] 
Yuqoridagi statistik ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, moliyaviy xizmatlarni iste’mol qilish 
darajasi va moliyaviy xizmatlar haqidagi bilim darajasi o‘zaro bevosita
bog‘liq hodisalar emas. 
Davlat moliya siyosatining institutsional muhitga ta'sir ko'rsatish shakllari ko'p qirralidir. 
Moliyaviy soha sifati bu sohadagi davlat boshqaruvining mahsuli desak mubolag‘a bo‘lmaydi.

---

259