Thesis · July 019 doi: 10. 6084/ figshare. 14381348. v1 Citations reads 740 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

II BOB. YO‘L POYINING ZICHLANGANLIK DARAJASINI 
TA’MINLASHDA SIFAT NAZORATINI TAKOMILLASHTIRISH 
MUAMMOLARINI TADQIQ QILISH 
2.1. Yo‘l poyining zichlanganlik darajasiga grunt namligining ta’sirini 
tadqiq qilish 
Avtomobil yo‘llari yo‘l poyining sifatini tavsiflovchi asosiy ko‘rsatkich 
bu – yo‘l poyi gruntining zichlanish koeffitsienti (zichlanganlik darajasi)dir. 
Gruntnign zichlanganlik koeffitsienti bu – nazorat qilinayotgan yotqizilgan 
qatlam grunti skeletining hajmiy og’irligini ushbu grunt skeletining maksimal 
hajmiy og’irligiga (GOST 22733 bo‘yicha aniqlangan) nisbati bilan 
aniqlanadigan ko‘rsatkichdir [13]. Ushbu ko‘rsatkichning ta’minlasnishini 
qurilish jarayonida amaldagi me’yorlar asosida nazorat qilib borilishiga qaramay 
gruntning zichlanganlik darajasini ta’minlashda turli qiyinchiliklarda duch 
kelinadi. Buning asosiy sababi zichlanganlik darajasiga ta’sir etuvchi 
omillarning turlichaligidir. Bular gruntning namligi, turi, zichlovchi mexanizm 
turi va o‘tishlar soni va boshqalardir. 
Grunt tarkibi uch xil – qattiq, suyuq, gaz(havo) fazalaridan iborat bo‘lib, 
zichlash ishlari natijasida grunt tarkibidagi havo fazasi hajmining qisqarishi 
hisobiga grunt skeletining hajmiy og’irligi ortib boradi. Bu jarayonda gruntdagi 
namlik qattiq zarralarning zichlanish natijasida hosil bo‘ladigan bir-biri bilan 
ishqalanishini kamaytiradi, ya’ni qattiq zarrachalarni qoplab olib ularni qulay 
zichlanishini ta’minlaydi. Gruntning namligi optimal namlikka qadar oshib 
borishi bilan grunt skeletining hajmiy og’irligi ham oshib boradi va namlikning 
optimal qiymatida eng yuqori qiymatga erishadi (2.1-rasm). Gruntlarning tabiiy 
namligi ko‘p hollarda qurilish jarayonida maksimal zichlikni ta’minlash uchun 
yetarli bo‘lmaydi. Shu sabab yo‘l poyini qurishda gruntni zichlashdan oldin 
gruntning namligini optimal qiymatga yetkaziladi. 
Magistrlik_Dissertatsiyasi_Soataliyev R.R.

---

36 
 
2.1-rasm. Gruntning zichligi va namligi o‘rtasidagi munosabat grafigi. 
Ushbu bobda gruntning zichlanganlik darajasiga uning namligi ta’sirini 
tadqiq qilish qilish maqsadida sinov ishlari kichik tadqiqot uchastkasi va
Toshkent shaxridagi 4P1 avtomobil yo‘lining 39-km va 4P12 avtomobil 
yo‘lining 17-km oralig’ini tutashtiruvchi yangi qurilayotgan avtomobil yo‘lining 
yo‘l poyini a) PK36-PK42 oralig’idagi qismida va PK52-PK58 oralig’idagi 
qismida o‘tkazildi.