Thesis · July 019 doi: 10. 6084/ figshare. 14381348. v1 Citations reads 740 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

III BOB. YO‘L POYINI ZICHLANGANLIK DARAJASINI 
BAHOLASHNI TAKOMILLASHTIRISH BO‘YICHA TAVSIYALAR 
ISHLAB CHIQISH VA ULARNING IQTISODIY SAMARADORLIGINI 
ANIQLASH 
3.1. Zamonaviy qurilmalarda yo‘l poyi zichlanganlik darajasini baholashni 
takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish 
 
Ushbu ilmiy tadqiqot ishini bajarish davomida dastlab avtomobil yo‘llari 
yo‘l poyini zichlanganlik darajasini baholashning hozirgi kundagi holati va 
dunyo tajribasi o‘rganib chiqildi. O‘tkazilgan tahlillar asosida tadqiqotning 
predmeti, uslublari, maqsad va vazifalari belgilandi. Aniq belgilangan reja 
asosida tadqiqotning eksperimental qismi kichik tadqiqot uchastkasida va 
qurilish obyektida o‘tkazildi. 
Ushbu bo‘limda yuqorida bajarilgan ishlar asosida quyidagi tavsiyalar 
ishlab chiqildi: 
1.
Yo‘l poyining zichlanganlik darajasini “Terratest 5000 Blu” 
qurilmasi yordamida baholash (tarkibidagi eng yirik zarrasining o‘lchami 63 
mm bo‘lganda). 
Dissertatsiyaning eksperimental qismida bajarilgan ishlarga asoslanib 
changsimon supesdan qurilgan yo‘l poyi uchun zichlanganlik darajasi quyodagi 
ifoda orqali aniqlashni tavsiya etamiz: 
K
zich
=0,323+0,00713*E
vd
+0,0289*W
(3.1) 
Bu yerda: Kzich – zichlanganlik koeffitsienti; 
Evd – Terratest 5000 Blu qurilmasi yordamida aniqlangan elastiklik 
moduli; 
W – gruntning namligi. 
Ushbu formuladan foydalanishda gruntning namligi ta’sirini inobatga 
olgan holda quyidagi 3.1-jadval ma’lumotlaridan foydalaniladi. 
Magistrlik_Dissertatsiyasi_Soataliyev R.R.

---

59 
3.1-jadval 
Zichlanganlik 
koeffitsienti 
Gruntning turli xil namliklardagi elastiklik moduli 
5 % 
10 % 
15 % 
0,9 
61 
40 
20 
0,91 
62 
42 
22 
0,92 
63 
43 
23 
0,93 
65 
45 
24 
0,94 
66 
46 
26 
0,95 
68 
47 
27 
0,96 
69 
49 
29 
0,97 
70 
50 
30 
0,98 
72 
52 
31 
0,99 
73 
53 
33 
1 
75 
54 
34 
3.1-jadval ma’lumotlariga asoslanib quyidagi grafik qurildi. 
3.1-rasm. Turli xil namliklarda gruntning zichlanganlik koeffitsienti va 
elastiklik moduli o‘rtasidagi munosabat grafigi. 
Yo‘l poyi gruntining zichlanganlik darajasini aniqlashda bajariladigan 
o‘lchovlarning eng kam soni amaldagi belgilangan meyoriy hujjatlarda 
ko‘rsatilgandan kam bo‘lmasligi kerak. 
Magistrlik_Dissertatsiyasi_Soataliyev R.R.

---

60 
Sinov ishlarini o‘tkazish tartibi qurilmadan foydalanish bo‘yicha 
yo‘riqnomaga asosan bajariladi [16]. 
2.
Yirik bo‘lakli (shag’alli) gruntlardan qurilgan yo‘l poyinig zichlanganlik 
darajasini “PDU MG-4 Udar”
 
qurilmasi yordamida baholash. 
Dissertatsiyaning eksperimental qismida bajarilgan ishlarga asoslanib 
yirik bo‘lakli (shag’alli) gruntdan qurilgan yo‘l poyi uchun zichlanganlik 
darajasi quyodagi ifoda orqali aniqlanadi: 
K
zich
=0,88+0,00044*E
vd
-0,038*W 
Bu yerda: Kzich – zichlanganlik koeffitsienti; 
Evd – PDU MG-4 Udar qurilmasi yordamida aniqlangan elastiklik 
moduli; 
W – gruntning namligi. 
Yuqorida keltirilgan bog’liqlik orqali avtomobil yo‘llari yo‘l to‘shamasi 
asosining konstruktiv qatlamlari uchun ham qo‘llash mumkin. 
3.
Respublikamizda avtomobil yo‘llari qurilishida yo‘l poyini zichlashda 
qo‘llaniladigan mashina mexanizmlar parki yangi, zamonaviy, qulay bo‘lgan 
mashina-mexanizmlar bilan boyib bormoqda. Shundan ekan ulardan to‘g’ri 
foydalanib ularning imkoniyatlarida to‘liq foydalangan holda “Aqlli zichlash” 
kabi uslublarning nazariy asoslarini o‘rganish va amaliyotga bosqichma bosqich 
tadbiq etish zarur. 
Magistrlik_Dissertatsiyasi_Soataliyev R.R.

---

61