Book · October 021 citations reads 555 authors

Mashg‘ulot mazmuni: 
Deyarli hamma gulli yuksak 
oʻsimliklar mustaqil ravishda anorganik moddalardan organik
moddalarni hosil qiladi, yaʻni avtotrof oziqlanadi. Bu oʻsimliklar 
odatda yaxshi rivojlangan ildizlarga ega boʻlib, ular orqali tuproqdan 
suv va mineral moddalarni oladi hamda yashil barglari yordamida 
quyosh nuridan foydalanib, organik moddalarni hosil qiladi. 
Lekin bu guruhga kiruvchi ayrim botanik oilalarga mansub boʻlgan 
oʻsimliklarning oʻzining hayotiy faoliyati tufayli yarim yoki toʻliq
parazit holda yashashga moslashgan. Parazit holda hayot kechirishi 
ularni boshqa oʻsimliklarning ildizi yoki yer ustki azolarida yopishib 
yashashga moslashishga olib kelgan. Ana shunday hayotiy faoliyatga 

---

34
koʻra. Gulli parazit oʻsimliklar ildiz va poya parazitlarga boʻlinadi. 
Bu oʻsimliklarning yashash sharoitiga koʻra ularning ildizlari qisman 
yoki 
butunlay 
rivojlanmagan.Shuning 
uchun 
ular 
xoʻjayin 
oʻsimliklaridan suv mineral va organik moddalarni oladi. 
Yuqorida qayd etilgan gulli parazit oʻsimliklar oʻzida organik 
moddalarni hosil etishiga koʻra ham oʻzaro bir biridan farq qiladilar. 
Gulli parazit oʻsimliklarning ayrimlari yashil barg va poyaga ega 
boʻlganligi uchun organik moddalarni hosil qila oladi shuning uchun 
ularni yarim parazitlar deb ham yuritiladi. Ayrimlari esa yuksak 
oʻsimliklarga xos boʻlgan organik moddalarni hosil qilish 
xususiyatini( shu bilan birga xlorofil donachasi va yashil rangini) 
yoʻqotgan. Bunday parazitlar xoʻjayin oʻsimliklardan faqat suv va 
mineral moddani emas, balki organik moddalarni ham oladilar. 
Shuning uchun ularni toʻliq parazitlar deb ataladi.
Ishni bajarilish tartibi: 
(gulli parazit oʻsimliklarning asosiy 
guruhlarining vakillari bilan tanishish) 
I. Gulli yarim parazitlar: 
1. Ildizdagi (Ivan-da-Mariya). 
2. Poyadagi (Omela, Arsetobium). 
II. Gulli toʻliq parazitlar: 
1. Ildizdagi (Shumgʻiya). 
2. Poyadagi (Zarpechak). 
Ivan-da –Mariya oʻsimligini olish mumkin. Ivan-da-Mariya 
oʻsimligining ildizida mayda surgichlar boʻlib, shular yordamida turli 
daraxtlar butalar ildiziga yopishib olib yashaydi. Bu oilaga kiruvchi
boshqa oʻsimliklar (pogremok, moʻtnik) oʻtsimon oʻsimliklarda 
yarim parazit holda hayot kechiradi. Ular oʻtsimon oʻsimliklarni 
siyraklashtiradi va yigʻiladigan xashakning sifatini pasaytiradi. 
Daraxtlarda yarim parazit holda hayot kechiruvchilarga misol 
qilib omelanani olishimiz mumkin.Omela (Viscum albit). Omela 
yaxshi rivojlangan yashil bargga va tarmoqlangan shoxlarga ega 
boʻlgan koʻp yillik oʻsimlikdir. U ikki pallali , ikki uyli, yaʻni onalik 
guli va otalik guli alohida oʻsimliklarda rivojlanadigan oʻsimlikdir 
.Mevasi rezavor meva boʻlib, yopilganda rangi oq tusga kiradi. 
Rezavor meva urugʻli boʻlib, yelimsimon moddaga egadir. 
Yopilgan urugʻlar faqat yorugʻlikda unib chiqadi. Unib chiqqan 

---

35 
maysa katta boʻlib, uchi yassi. Poyasi qalin kitikula bilan qoplangan, 
lekin poʻkak qavati boʻlmaganligi uchun suvni osonlik bilan parlatib 
yuboradi, shuning uchun suvga boʻlgan talabi kuchli. Koʻpincha 
oʻsimlikning omela zararlagan qismi yugʻonlashib ketib koʻrinishi
shishaga oʻxshab qoladi. 
37-rasm.