14-mavzu. Innovatsion biznesda narx siyosati

 
Yangi tovarlar uchun narx strategiyasi 
Bozor tez о‘zgarib boradi va shunga kо‘ra xar bir mahsulot xam о‘z yashash davrini 
ham о‘taydi. Shu vaqt davomida firmalar doimo narxlarga о‘zgartirishlar kiritadi. 
Yangi mahsulotga narx belgilash eng jiddiy bosqichlardan biridir. Yangi mahsulotni 
ishlab chiqarish bilan bog‘lix xarajatlar bozordagi talab darajasi, raqiblar xarakati xali etarli 
darajada ma’lum emas. 
Narx belgilashning qiyinligi, muayyan darajada mahsulotning yangiligi darajasiga 
xam bog‘liq. Bu daraja esa uchga bо‘linadi: 
-
eng yangi mahsulot 
-
texnikaviy ilg‘or mahsulot 
-
original bо‘lmagan (yangi taxliliy) va о‘rinbosar mahsulotlar. 
Bozor talabi xali noma’lum, shu sababli noyob mahsulotga narx belgilashda asosiy 
masala «qaymog‘ini olish» yoki «Kirib olish» siyosatini qabul qilishdan iboratdir. 
Bunda mutaxassislar narxga nisbatan asosiy iste’molchilarning munosabati 
darajasini belgilaydilar, shuningdek, raqiblar bozorga qay darajada tezlik bilan kirib kelishi 
mumkinligini о‘rganadilar. О‘ziga о‘xshash о‘rinbosarlari bо‘lgan yangi mahsulot taxliliy 
yoki moslashtirilgan mahsulot tarzida tasnif etiladi. Bunday xollarda narx siyosati ilgarigi 
taktikasini davom ettiradi va narx darajasi muqobil tovarlar о‘rtasida mavjud bо‘lgan sifat 
va miqdorga qarab о‘zgaradi. 
Mahsulotning bozorga kirib kelishi va о‘sishi bosqichidan tо‘yinish bosqichiga 
xarakati darajasiga qarab, narxlarni puxta boshqarish narx marketingni strategiyasini 
amalga oshirishning kaliti hisoblanadi. 
Tо‘yinish bosqichida narxlarni kо‘tarish odatda talabning kо‘payishi emas, balki 
ishlab chiqarish xarajatlarining qiymatini ortishi oqibatidir. Shu sababli mahsulotning 
turiga qarab yo erkin narxlar qо‘yiladi yoki tovarlar sotish xajmini kо‘paytirish uchun 
narxlar pasaytiriladi. 
Yо‘qolib ketayotgan mahsulotlarga narx belgilash. 
Narx marketingida keyingi rejalarga qarab ikki muqobil narx belgilash yо‘li 

---

qо‘llaniladi. Ishlab chiqarishni qisqartirish uchun narxlarni bosqichma- bosqich pasaytirish 
strategiyasi jami jamlamalar sotib tugatilgunga qadar amalga oshiriladi. Unga muqobil 
holda foydani quvvatlash yо‘lida qо‘shimcha xarajatlar, xususan mahsulot sotishni 
rag‘batlantirish xarajatlarini qisqartiriladi, narxlar esa ilgarigi darajada saqlab qolinadi. 
Raqiblarning bozorni tashlab chiqib ketishiga qarab, bozor ta’minoti manbalari qisqaradi 
va aksariyat bunday vaziyatda shu mahsulotga xali muxtoj bо‘lgan muayyan bozor 
segmenti saqlanib qoladi. Bu esa mahsulot yashash davrining sо‘nggi bosqichi davrida 
bozorda qolgan firmaga о‘z narxini oshirish imkonini yaratishi mumkin.
Savdo-sotiq faoliyatida marketing mutaxassisari uchun narx belgilashning ikkita 
asosiy siyosati mavjud, bu «qaymogini olish» va «kirib olish» siyosatidir. «Qaymog‘ini 
olish» siyosati avvalo, tovar narxi ishlab chiqarish narxidan ancha yuqori о‘rnatib asta-
sekin uni tushirib boradi. «Qaymog`ini olish» siyosatidan aksariyat bozorga yangi 
mahsulotni joriy etishda foydalaniladi. Bunda narx qandaydir bir yuqori darajada 
belgilanadi, mahsulot esa segmentatsiya natijasida asosiy deb e’tirof etilgan bozorda 
sotiladi. Bozorning tuyinishidan sо‘ng iste’molchilarni jalb qilish maqsadiqa narx 
pasaytiriladi. Shunday yul bilan tuliq daromad eng kо‘p miqdorga yetkaziladi.
Shu sababli yagona yul - tovar sotish bozorlarini kengaytirish, yangi segmentlar 
izlashdir. «Qaymog`ini olish» va «Kirib olish» siyosatlari narx belgilashning favqulodda 
namoyon bо‘lishi uisoblanadi. Uning birinchisi - qimmat naxlar, ikkinchisi - arzon narxlar 
strategiyasiqir.