14-mavzu. Innovatsion biznesda narx siyosati

---

14-MAVZU. INNOVATSION BIZNESDA NARX SIYOSATI 
14.1.
Narx tushunchasi va mohiyati 
14.2.
Narxni siyosatini shakllantirish 
14.3.
Narxga ta’sir etuvchi omillar 
14.4.
Yangi tovarlar uchun narx strategiyasi 
14.1.
 
Narx tushunchasi va mohiyati 
Narx bozor kategoriyasi bо‘lib, tovarlar ayirboshlanganda yuz beradigan 
munosabatlarni anglatadi. Narx nazariy jihatdan olganda tovar qiymatining puldagi ifodasi, 
qiymatining bozordagi kо‘rinishiqir. 
Narx bamisoli barometr kabi bozor holatini kо‘rsatib turadi, narx pasayib ketsa, tovar 
bozori kasodlikka yо‘liqqan bо‘ladi, tovar nafsiz bо‘lib, uni boshqa tovar bilan 
almashtirish yoki uning sifatini tubdan yaxshilash zarurligi pul tarkibiga qо‘yiladi. 
Narxning iqtisodiy mazmunini uning funksiyalari kо‘rsatib beradi. Narx nimaga tegishli 
bо‘lishiqan kat’iy nazar (tovar, xizmat) beshta asosiy funksiyani bajaradi: 
1.
bozor muvozanatini ta’minlash funksiya 
2.
hisob-kitob, ulchov funksiya 
3.
iqtisodiy regulyator funksiya 
4.
raqobat vositasi funksiya 
5.
ijtimoiy ximoya funksiya 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida narxning quyidagi turlari mavjud: 
1.
demping narx 
2.
nufо‘zli narx 
3.
milliy narx 
4.
arzonlashtirilgan narx 
5.
jaxon narxi 
6.
yashirin narx 
7.
erkin narx 
8.
standart narx 
9.
kontrakt (ulgurji) narx 
10.
chakana narx 

---

11.
о‘zgaruvchan narx 
12.
limit narx 
13.
muvozanat narx 
Bozor narxining asosiy xususiyatlari ularning doimo о‘zgarib turish qobiliyatidir. 
Narxlar xech qachon sababsiz о‘zgarmaydi. Yuqori narxlar esa yuqori sifatli, yangi 
iste’mol qobiliyatiga ega bо‘lgan tovarlarga о‘rnatiladi. Narx darajasiga tovarning 
raqobatbardoshligi va bozordagi о‘rniga bog‘liqdir. 
Narx belgilash maqsadlari: bozor ulushini kо‘paytirish, qisqa vaqt ichida eng kо‘p 
foyda olish, yuqori foyda normasini о‘zoq muddat saqlab qolishdan iborat. 
Birlamchi narxni aniqlashga vaqt bо‘yicha narx darajasini aniq hisoblash ta’sir qiladi. 
Bu hisoblash bozor segmentiga, tovarning yashash davriga, talab va taklifning potensial 
miqdoriga bog‘liq bо‘ladi. Marketingda tovar siyosati 
ijtimoiy tovar ishlab chiqarishning barcha bosqichlari, yangi ishlab chiqarishning, 
taqsimlashning, almashuv va iste’molchining о‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan 
holda yuritiladi. 
Narx bajaradigan ba’zi bir vazifalarni kо‘rib о‘tamiz: avvalo narxlar ishlab chiqarish 
va iste’moldagi о‘zgarishlardan xabar beradi. 
Narxlar faqat iste’moldagina emas, balki ishlab chiqarishdagi о‘zgarishlardan ham 
darak beradi. 
Narxlarning uchinchi vazifasi ikkinchisi bilan chambarchas bog‘liq. Bu 
daromadlarnig taqsimlanishidir. Tovar ishlab chiqarish sharoitida xо‘jalik faoliyati 
ishtirokchilari oladigan daromadlar ular о‘z shaxsiy yoki ishlab chiqarish iste’mollarini 
kо‘plab sotadigan yoki sotib oladigan tovarlar va xizmatlarning narxlariga bevosita boо‘liq 
bо‘ladi. 
Narxlarning turtinchi vazifasi alohida korxonalarga va xо‘jalik sohalariga ishlab 
chiqarish omillarini taqsimlashdir.