I мавзу: Иқтисодий ўсиш курсининг мазмуни вазифалари ва унга таъсир этувчи омиллар

5.2 Инсон капиталини иқтисодий ўсишга таъсирини ўрганиш ва 
моделлаштириш назариялари. 
Инсон капитали назариясини ривожланиши инсон капиталини иқтисодий 
ўсишдаги роли, улуши ва ўсишдаги ҳиссасини ўрганиш 80-90 йилларда кўплаб 
иқтисодчи олимларнинг ўрганиш объекти бўлиб қолди.
Биринчилардан бўлиб 
Р. Лукас
1988 йилда инсон капиталини захираси ва 
унинг оқибатларини инобатга олишга ҳаракат қилган. У қуйидаги ишлаб 
чиқариш функциясидан фойдаланган: 
Y(t) = K(t)
1-α
[uh(t)L(t)]
1-α
(h
α
(t))
ψ
 
 
(5.2.1)
 
Бу ерда, 
u - 
инсон капиталини яратишда меҳнатнинг улуши 
h(t) – 
инсон капитали захираси 
h
α
(t) – 
t вақт ичида инсон капиталининг ўртача даражаси 
Шу билан бир қаторда йиғилишининг 2 шарти мавжуд: 
1)
Инсон капитали учун: h
*
=∆h(1-u) 
2)
Физик капитал учун: k
*
=ak
α
h(1-α+ψ) 
Фараз қилайлик иқтисодиѐт динамик мувозанат ҳолатда бўлса, бу ерда k
*
/k(=γ
k
) 
ва h
*
/h(=γ
h
) яъни доимий физик капитал (γ
k
) ва инсон капитали (γ
h
) ўсади. 

---

98 
Динамик мувозанат ҳолатда капитал билан қуролланиш даражасини ўсиш 
суръати (α-1)k
*
/k+(1-α+ψ)h
*
/h=0 га тенг бўлади. 
(α-1) шартида динамик мувозанат
γ
h
= ∆(1-u) 
γ
k
=[(1-α+ψ)∆(1-u)]/(1- α) 
Экстрал мавжуд эмас ҳолда (ψ=0) 
γ
h
=γ
k
=∆(1-u) 
Бу ҳолда ўсиш суръати бутунлай инсон капитали ўсиш сурати билан ўлчанади. 
Изоҳ.
Экстренал бу – ички самара бўлиб, тармоқ ичида самара мавжудлигида 
бошқа тармоқда ҳаражатларнинг кўпайишига олиб келади. 
ψ>0, γ
h
>γ
k
ҳолатда инсон капитали физик капиталга нисбаттан кўпроқ ўсади. 
Инсон капиталини экстреналлиги сабабли ―Лукос иқтисодиѐти‖ самараси паст 
бўлиб ҳисобланади. 
Инсон капиталини иқтисодий ўсишга таъсирини моделини тузган 
олимлар Г. Менкью, Д. Ромер ва Д. Уэломлар бўлиб ҳисобланади. Улар 
ўзларининг ўсиш моделларга физик капиталдан инсонкапиталини ажратиб 
олганлар. Моделда Кобба-Дугласнинг ишлаб чиқариш функциясидан 
фойдаланишган. У қуйидаги қўринишга эга: 
Y(t) = 
 
(5.2.2) 
Бу ерда, Y(t) – вақтда ялпи ички маҳсулот ҳажми, 
 - вақдаги капитал 
ҳажми, 
– 
вақтда инсон капитал ҳажми, 
– 
вақтда техника 
тараққиѐт, 
 - вақтда меҳнат ҳажми.
Агар,