2 mundarija kirish. 1-bob. Sanoat korxonalarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxi shakllanishining nazariy va xukukiy asoslari

-
52
-
 
xam o’z oldiga ana shuni vazifa kilib kuyadi, ya’ni korxonaning asosiy maqsadi, 
ishlab chiqarish xarajatlarini minimallashtirib maksimal foyda olishdir, ko’prok 
mahsulot ishlab chiqarishga karatilgan. 
Ishlab chiqarish xarajatlariga yukorida sanab utilgan muxim omillar ta’sir etar 
ekan, bularning barchasini birgalikda amalga oshirish juda kiyin. Masalan: xom 
ashyo zaxiralarining eng arzon kanallarini kidirib topish va samarali ishlatishni 
ta’minlash, ishchilarni ijtimoiy muxofazashni kuchaytirish, fan-texnika tarakkiyotini 
yuksaltirib, uni ishlab chiqarishga tadbik kilish, umuman bularni birvarakayiga 
amalga oshirish murakkab jarayondir. Lekin, shu omillarni barchasini birgalikda olib 
borilishi iktisodiy samaradorlikka erishishning asosiy sharti xisoblanadi. 
Respublikamizda bunday ishlarni rivojlantirish maqsadida ilgari davlat 
markazlashgan korxonalar tizimi o’zgartirilib, xususiylashtirish ishlari yo’lga
kuyiladi. Bugungi kunda umumiy ishlab chiqarishning 84% asosan xususiy va 
kushma korxonalarga to’g’ri kelmokda. Bu degan so’z xar bir korxona o’zining 
ishlab chiqarish jarayonlariga va xarajatlarni kamaytirib borish omillariga jiddiy 
ta’sir kilmokda degenidir. 
Albatta bunday munosabatlar ishlab chiqarishni pasayishini oldini olish 
ishsizlikka yul kuymaslikni ta’minlaydi. Ishlab chiqarish va tadbirkorlikni 
rivojlantirib borish esa unga tamal toshi bo’lib xizmat qiladi. 
Shunday kilib, ishlab chiqarish xarajatlariga asosan fan-texnika yutuklari, 
yukori ishchi kuchi, xom-ashyo resurslari asisiy ta’sir ko’rsatadi. Mehnatni ilmiy 
tashkil kilgan xolda ishlab chiqarishni yuksaltirib borish xam muximdir. X,ar bir 
ishchi o’zining kasbini kilayotgan ishini sevishi kerak. Bu esa kadralar 
malakasizligiga barxam beradi, natijada ishlab chiqarish yuksaladi. Ilmiy 
tadkikotlardan ma’lumki, ishchilarning u ishdan bu ishga kuchib yurishlari natijasida 
ish samaradorligi 30-40% foizgacha kamayar ekan. Bu degan so’z ishlab 
chiqarishning asosiy qismi yukoldi degandir. Shu sababli eng asosiy e’tibor ishchi 
urinlarini to’g’ri tashkil etishga karatilishi zarur. 
Respublikamizda faoliyat kursatayotgan kuplab korxonalar ishlab chiqarish 

---