Farmakologiya

O‘tkir zaharlanish. Nikotin bilan zaharlanish ko‘pincha
birinchi tamaki chekishda ro‘y berishi mumkin. Bunda qattiq
yo‘tal tutishi, yurak urishining tezlashishi, bosh aylanishi,
qayt qilish hollari kuzatiladi. Katta doza bilan zaharlanishda
markaziy nerv tizimining faoliyati susayib, qon bosimi tushib
ketadi, yurak urishi zaiflashadi. Bunday holatlarda sun’iy nafas

---

92
oldiriladi, analeptiklar, ko‘pincha kofein, kordiamin va bosh-
qalar qo‘llaniladi.
Surunkali zaharlanish — nikotinizm tamaki chekuvchilarda
kuzatilib, organizmda har xil o‘zgarishlar bilan kechadi. Nikoti-
nizmning asosiy belgilaridan biri xumor bo‘lishdir. Chekuv-
chilarda bronxit, giðeratsid gastrit, me’da-ichak yarasi, qorason
(endarteriit) kasalligi, o‘pkaning rak kasalligi, giðertoniya,
ateroskleroz, yurakning ishemik kasalligi,  shu jumladan, yurak
infarkti ko‘proq bo‘lishi statistika bo‘yicha aniqlangan. Bu og‘ir
kasalliklar tamaki chekuvchilarda chekmovchilarga qaraganda 5—
6 marta ko‘p uchraydi. Qorason kasalligi (endarteriit), asosan,
chekuvchilarda uchraydi. Shuning uchun ham ushbu hayot
uchun xavfli xastaliklarning oldini olishda chekishga qarshi,
ayniqsa, yoshlar orasida tashviqot ishlari olib borish g‘oyat
ahamiyatlidir.
Nikotinizmga duchor bo‘lgan chekuvchilarni davolashda
psixoterapiyadan keng foydalaniladi. Keyingi vaqtlarda dori
preparatlaridan tabeks, anabazin xlorid, lobelin va boshqalar
ishlatiladi. Lebolin („lobesil“ tabletkalar tarkibida), sitizin
(„tabeks“ tabletkalar tarkibida) kimyoviy tuzilishi nikotinga
yaqin bo‘lgani uchun chekishga xumorlikni kamaytiradi. Bu
preparatlar iste’mol qilib turilganda chekilsa, chekuvchilarda
yoqimsiz, nojo‘ya holatlarni keltirib chiqarib, chekishga intilish
bartaraf etiladi.
Òibbiyot amaliyotida N- xolinomimetiklardan sititon va
lobelin gidroxlorid ishlatiladi. Chunki ular karotid sinusidagi
N-xolinoretseptorlarni qo‘zg‘atib, refleks yo‘li bilan nafas
markazining jonlanishiga olib keladi, nafas tezlashadi.
Bunday ta’sir, asosan, nafas markazining  qo‘zg‘aluvchan-
ligi susaygan holatda samarali bo‘ladi. Masalan, is gazi bilan
zaharlanishda, ayniqsa, chaqaloqlar asfiksiyasida, bo‘g‘ilib
qolishda sititon va lobelin nafas analeptiklari sifatida kor qiladi.
Bu sharoitda sititon va lobelin to‘g‘ridan to‘g‘ri venaga yubo-
riladi. Shunda preparatlarning ta’siri tezroq va kuchliroq seziladi.