Farmakologiya

Immunomodulatorlar
Umuman olganda, tananing xastalikka nisbatan chidam-
liligini oshiradigan bir qator dori-darmonlar mavjud. Ularga
psixostimulatorlar (kofein), vitaminlar (askorbin kislota, reti-
nol), N.R. Lazarev tomonidan taklif etilgan metiluratsil, pen-
toksil va boshqalar misol bo‘ladi. Bundan tashqari, immu-
nologik jarayonga va unda qatnashadigan hujayralarga (Ò va
B-limfotsitlar) ta’sir etib, ularning faolligini oshiradigan mik-
roblardan olingan preparatlar ham mavjud (piyergenal, pro-
digiozam).
Dekaris, timolin kabi preparatlar kuchli immunostimula-
torlar hisoblanadi.

---

371
Dekaris preparati, asosan, gijja haydovchi ta’sirga ega
bo‘lib, uning immunostimullovchi xususiyati keyinchalik
aniqlangan. Dekaris makrofag va Ò-limfotsitlar faolligini
oshiradi. Boshqacha qilib aytganda, preparat hujayra immu-
nitetiga ijobiy ta’sir ko‘rsatib, uning faoliyatini o‘z holiga
qaytaradi.
Dekaris immunogenez zaiflashganida, ayrim surunkali
yuqumli xastaliklarda, bodning ayrim shakllarida, rak kasalligida
ham qo‘llaniladi.
Òimolin preparati hayvonlar timusidan (ayri bez) olingan
poliðeptid hisoblanadi; immunologik hujayralarni rag‘batlan-
tiradi. Ò va B-limfotsitlar sonini ko‘paytiradi: hujayra faolligini
oshiradi, fagotsitozni kuchaytiradi. Òimolin immunotanqislik
holatlarida (onkologik bemorlarni nur va kimyoterapevtik dorilar
bilan davolagandan keyin, surunkali yiringli yallig‘lanish
kasalliklari va boshqalarda) qo‘llaniladi.
Immunostimulatorlar qatoriga yana interferon, tuberkulin
va boshqa preparatlar kiradi. Shu bilan birga immunologik tizim
har xil holatlarni, xususan, tana uchun zarur yoki xavfli
jarayonlarni keltirib chiqarishi mumkin. Masalan, to‘qima yoki
a’zolarni (davo qilish maqsadida) ko‘chirib o‘tkazishda
ularning to‘qima nomosligi sababli bir necha vaqtdan keyin
ajralib ketishi, autoimmun xastaliklar (revmatizm, glo-
merulonefrit va b.). Shunday paytlarda immunologik jarayon-
larni zaiflashtiradigan, susaytiradigan preparatlar, immuno-
depressantlar qo‘l keladi. Ular orasida antitana hosil qiluvchi
limfotsitlarni kamaytiradigan preparatlar alohida o‘rin egallaydi.
Ushbu guruhga, asosan, glukokortikoidlar, sitostatik preparat-
lar kiradi.
Glukokortikoidlarning immunodepressiv ta’siri natijasida
limfotsitlar rivojlanishi tormozlanadi. Ular antitana, antigen
kompleksiga ta’sir qilmaydi. Immunodeðressiv xossaga ega
bo‘lgan preparatlar jumlasiga antiðlaston kimyoterapevtik
dorilar ham kiradi. Chunki ular nuklein kislota sintezini buzib,
limfoid to‘qimaning rivojlanishini to‘xtatadi.
Bu moddalar qatoriga, asosan, antimetabolitlar (metotrek-
lan, merkaptopurin) preparatlari kiradi.
Immunodepressantlar ichida alohida diqqatga sazovor pre-
paratlardan azotiopirin va batridenni e’tirof etish lozim.

---

372