Farmakologiya

Material (zaxira) xona. Keyingi paytda ko‘pchilik dori
vositalari tayyor holda chiqarilayotgani sababli ochiq dorixona-
lar binolari bu talabga javob beradi.
Dorixonada oliy va o‘rta farmatsevtik ma’lumotga ega muta-
xassislar ish yuritishadi. Dorixona boshlig‘i hamma ishlarni
boshqaradi va javobgar hisoblanadi. Dorilar bilan shoshilinch
tibbiy yordam ko‘rsatish uchun navbatchi dorixonalar mavjud.
Dorixona o‘z faoliyatida Davlat farmakopeyasi bo‘yicha ish
ko‘radi.
DORI  SHAKLLARI
Dori-darmon odam yoki hayvon organizmiga turli yo‘llar,
ya’ni me’da-ichak yo‘llari (enteral) yoki boshqa yo‘llar (paren-
teral) bilan yuboriladi. Shunga ko‘ra ma’lum yuborish yo‘lini
ko‘zda tutgan holda dori-darmonlar har xil shaklda (ko‘ri-
nishda) tayyorlanadi. Ularni tayyorlash ishlari farmatsevtika
zavod-fabrikalarida yoki dorixonalarda bajariladi.
Dorilarning farmatsevtika sanoatida tayyorlanadiganlari —
„ofitsinal“ dori-darmonlar, dorixonalarda shifokor ko‘rsatmasi
– dorinomasi bilan tayyorlanadiganlari „magistral“ (magistr —
murabbiy) dori-darmonlar deyiladi.
Ma’lumki, aholini dori-darmonlar bilan to‘la-to‘kis ta’min-
lash farmatsevtika sanoatining va fan-texnika hamda tibbiyot
fanining rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liqdir. Buni

---

30
ko‘pgina, iqtisodiy va sotsial o‘zgarishlarsiz amalga oshirish
mumkun emas. Shuning uchun ham bunday masalalar davla-
timizning kelgusi davrlarga mo‘ljallangan rejalarida o‘z aksini
topgan.
Dori shakllarini tayyorlashda bir yoki bir necha asosiy
ta’sir etadigan dori moddalaridan tashqari, qo‘shimcha dori-
darmon vositalari hamda kimyoviy va boshqa moddalardan
foydalaniladi.
Dori-darmon vositalari shakli (ko‘rinishi) jihatdan bir-
biridan farqlanadi:
1.  Qattiq dori shakllari – tabletkalar, drajjelar, kukun, kap-
sula.
2.  Suyuq dori shakllari (sirtga yoki ichish uchun ishlatila-
digan eritmalar, damlamalar, qaynatmalar, tindirmalar, aralash-
malar, ekstraktlar, emulsiyalar, suspenziyalar, inyeksiyalar
uchun eritmalar, tomchilar).
3.  Yumshoq dori shakllari (surtma dorilar, quyuq surtma
dorilar, shamchalar, malhamlar, tayoqchalar).
Suyuq shaklda dori tayyorlashning tarixi azaldan ma’lumdir.
Masalan, qadimgi misrliklarning qo‘lyozmalarida (papirus-
larida) – bundan taxminan 3000 yillar avval, dori shakllari
nomlari aytib o‘tilgan. Galen bular haqida o‘z asarlarida yozgan.
Hozirgi kunga kelib ba’zi bir dori shakllari eskirib qolib,
kam qo‘llanadi, hatto qo‘llanmaydi ham (karamel dori shakl-
lari, bo‘tqalar, ba’zi bir xab dorilar, bolyuslar, granulalar).