Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

7.2-jadval 
Mahsulotlarni sotishdan olingan daromad 
+10000 so‗m 
to'g'ridan-to'g'ri xarajatlardan minus (ishchilarni 
yollash, xom ashyo sotib olish, energiya uchun to'lov 
va boshqalar 
-6000 so‗m 
bilvosita 
xarajatlarni 
minus 
(amortizatsiya, 
menejerning ish haqi, qo'shimcha xarajatlar va 
boshqalar)
-1100 so‗m 
Buxgalteriya foydasi +2900 
+2900 so‗m 
tadbirkorning 
xavf-xatari 
uchun 
yashirin 
xarajatlarni hisobga olmaganda - 1600 so‗m 
-1600 so‗m 
Iqtisodiy foyda +1300 so‗m 
+1300 so‗m 
Normal foyda - tadbirkorlik funktsiyalarini bajarganlik uchun to'lanadigan haq; 
ichki renta va ichki ish haqi bilan bir qatorda ichki (yashirin) xarajatlarning 
elementi. normal foyda sizga ma'lum bir faoliyat sohasida tadbirkorlik manbalarini 
saqlashga imkon beradi. Agar normal foyda ta'minlanmasa, u holda tadbirkor o'z 
kuchini ushbu yo'nalishdagi faoliyatidan boshqasiga, yanada daromadliroq 
yo'nalishga yo'naltiradi yoki ish haqi yoki maosh olish uchun tadbirkorlik 
faoliyatini tashlaydi.
Balans foydasi - bir tomondan mahsulotni (ishlarni, xizmatlarni) sotishdan 
olingan daromadlar, boshqa tomondan, moddiy xarajatlar, amortizatsiya va ish 
haqi o'rtasidagi farq. Kitob foydasi ham umumiy (yalpi foyda) deb ataladi. Kitob 
foydasi ishlab chiqarish vositalarini tarqatish va ulardan foydalanishning asosiy 
manbaidir. 
Marjinal foyda - marjinal daromad va marjinal qiymat o'rtasidagi farq. 
Daromad va marjinal qiymat kabi marjinali foyda ma'lum bir ishlab chiqarish 
darajasiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, ammo unga erishgandan so'ng salbiy bo'ladi, 

---

188 
ya'ni ishlab chiqarish zarar ko'radi. Marjinal foyda, shuningdek, marjinal foyda deb 
ataladi. 
Mutlaq ma'noda ifodalangan foyda, rivojlangan kapital miqdori va foyda 
tezligiga to'g'ridan-to'g'ri mutanosib bo'lgan foyda massasi deb ataladi. Foyda 
darajasi ishlab chiqarish samaradorligining muhim ko'rsatkichidir va foyda 
massasining ilg'or kapitalga nisbati bilan belgilanadi. 
Iqtisodiyot 
tarmoqlari 
o'rtasidagi 
raqobat 
teng 
kapitalning 
o'rtacha 
daromadliligi shakllanishiga olib keladi, ya'ni filiallarning daromadlilik darajasi 
«tenglashtirilishi» mavjud. Ammo bu jarayon faqat bepul tarmoqlararo raqobat 
bilan mumkin. O'rta daromadlilik darajasi bo'yicha olingan kapitalga olingan foyda 
o'rtacha foyda deb ataladi. Biroq, o'rtacha daromad stavkasining mavjudligi har 
qanday kapital egasi albatta uni oladi degani emas.