Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

 
2.1.4-rasm. Ampermetrni tok transformatori orqali ulab o‘lchash sxemasi.
 
 

---

88 
Bu holda tokni o‘lchash uchun zanjirga ulangan ampermetr zanjir, 
qarshiliginn o‘zgartirmaydi.
Amalda bu shartni bajarish mumkin bo‘lmaydi, shuning uchun ichki
qarshiligi eng kichik bo‘lgan ampermetrdan foydalanish maqsadga muvofiq
bo‘ladi.
Ammo kichik tok (milli va mikroamper)larni o‘lchashda ichki qarshiligi
bir necha o‘n va yuz Om bo‘lgan milli va mikroampermetrlarni ulashga to‘g‘ri
keladi. 
Zanjirga ampermetr ulaganda uning karshiligi o‘zgaradi, natijada
zanjirdagi tok ham o‘zgaradi. Agar zanjir qarshiligi R bo‘lib, unga berilgan 
kuchlanish V bo‘lsa, zanjirdagi tok (ampermetr ulanmasdan oldin)
I=U/R
bo‘ladi. Zanjirga ampermetr ulangandan so‘ng, zanjirning umumiy karshiligi 
ampermetr qarshiligi Ra miqdoriga ortadi. Natijada ampermetr ulangandan 
keyingi tok, ya’ni ampermetr o‘lchagan tok quyidagiga teng bo‘ladi: 
(2.1.2) 
SHuning uchun tokni o‘lchash usulining nisbiy xatoligi: 
(2.1.3) 
Toklarning qiymatini ko‘yib, o‘lchash xatoligini hosil qilamiz: 
(2.1.4) 
Bu ifodadan ko‘rinadiki, ampermetr qarshiligi R
A 
qancha kichik bo‘lsa
yoki zanjir qarshiligi R qancha katta bo‘lsa, ulchash xatoligi shuncha
kichik bo‘ladi. 
O‘zgarmas tok magnitoelektrik ampermetrlar bilan, o‘zgaruvchan tok
elektromagnit, 
elektrodinamik 
ampermetrlar 
va 
to‘g‘rilagichli
milliampermetrlar bilan o‘lchanadi. 
To‘g‘rilagichli milliampermetrlar maxsus chastota xatoligini yo’q 
qiluvchi qurilma qo’llanganda 20 kGts chastotali o‘zgaruvchan tok zanjnridagi
kichik 
o‘zgaruvchan 
tokni.o‘lchashda 
ham 
qo‘llanadi 
(
S28, 
S29

---

89 
mikroampermetrlar, S433, S55, S56, S57 turdagi ampervoltmetrlar
). Tok 
kuchini yuqori aniqlik bilan .o‘lchashda taqqoslash usulidan foydalanidadi. 
Ampermetrlarning o‘lchash chegarasini oshirish uchun o‘zgarmas tok
zanjirida 
shuntlar, 
o‘zgaruvchan 
tok 
zanjirida 
esa 
o‘lchash 
tok
transformatorlari ishlatiladi.