Tamoillari va klassifikasiyasi

Buzilishga barqarorlik
- bu tizimning nosozlik yuzaga kelganda dastur 
bo’yicha berilgan harakatini (vazifasini) davom ettirishni ta’minlaydigan 
xususiyat. Buzilishga barqarorlik xususiyati ko’plab apparat va dasturiy 
ta’minotlarni talab qiladi. Ishonchlilikning asosiy muammolar yo’nalishlari 
nosozlikni bartaraf etish va buzilishga barqarorlik bilan uzviy bog’liq. Hisoblash 
tizimlarining parallellik va buzilishga barqarorlik qoidasi o’zaro bir biriga bog’liq 
bo’lib, ikkalasida ham qo’shimcha funksional komponentlar talab qilinadi.
Masshtablashtirish. 
Masshtablilik prosessorlarning soni va quvvatini, 
operativ va tashqi xotiralar hajmini va hisoblash tizimlarining boshqa resurslarini 
oshirishni o’zida aks ettiradi. Masshtablilikni kompyuterning arxitekturasi va 
konstruksiyasi, bundan tashqari mos dasturiy vositalar ta’minlashi kerak.
Har bir yangi prosessorning qo’shilishi haqiqatdan qulay narxda 
masshtablanuvchi tizimda bashorat qilingan unumdorlik va o’tkazuvchanlik 
imkoniyatining oshishini ta’minlab berishi kerak. Masshtablanuvchi tizimlarni 
yaratishning asosiy vazifalaridan biri, tizimni kengaytirish, narxini kamaytirish va 
rejalashni soddalashtirishdan iborat. Ideal holatda tizimga kompyuterni qo’shish 
uning unumdorligini chiziqli o’sishiga olib kelishi kerak. 
Dasturiy ta’minotning mosligi va mobilligi. 
Dasturiy moslik qoidasi 
birinchi marta IBM/360 tizimini ishlab chiqaruvchilar tomonidan keng miqyosda 
qo’llanilgan. Ushbu tizimning bir qancha modellarida loyihalashning asosiy 
vazifasi - narxi va unumdorligidan qat’iy nazar tizimning barcha modeli uchun 
foydalanuvchilar nuqtai nazarida bir xil bo’lgan arxitekturani yaratishdan iborat 
bo’lgan. Bunday yondashuvning katta afzalligi shundaki, mavjud dasturiy 

---

18 
ta’minotda bajarilayotgan ishlar yangi (qoida bo’yicha bir muncha yuqori 
unumdorli) modelga o’tganda mavjud ish holatini saqlash imkonini beradi. Shu 
vaqtdan boshlab amalda barcha kompyuter qurilmalarini ishlab chiqaruvchi 
firmalar ushbu qoida bilan qurollanib olishdi. Bu orqali kompyuter seriyalarining 
mosligini ta’minlay boshlashdi. Shundan bilinadiki, vaqt o’tishi bilan eng ilg’or 
arxitektura ham eskiradi va u arxitekturaga va hisoblash tizimlarni tashkil etish 
usullariga o’zgartirish kiritish zarur bo’lib qoladi.