Dermatovenerologiya va estetik tibbiyot

ЎзБекистонДа тери леЙШманиози – этиологияси, эПиДемиологияси 
ва касаллик манБаига замонавиЙ ҚараШлар
Э.Х
. 
ЭшБОЕВ, А.С
. 
НЕъМАТОВ, Ж.А.
 
МУСТАНОВ
РИД ва КИАТМ, ТТА
тери лейшманиози
– 
инвазив протозой эти-
ологияли трансмиссив механизм йўли билан 
ўтувчи касаллик ҳисобланиб, клиник жиҳатидан 
тери ва унинг териости тўқимасининг баъ-
зан, ҳатто тери билан биргаликда шиллиқ 
қаватларнинг ҳам зарарланиши билан кечадиган 
хасталик ҳисобланиб, пировардида зарарланган 
ўчоқларда ўзига хос чандиқ қолади.
халқаро касалликлар таснифига асосан (мкб-
10) тери лейшманиози – в55.1 коди билан белги-
ланган. касалликни содда жониворлар уруғига 
мансуб leishmaniaлар қўзғатади. хасталик лейш-
маниялар билан зарарланаган москитлар чақиш 
йўли билан (қон сўриш пайтида) одамларга 
юқтиради. Ўзбекистонда тери лейшманиозининг 
зооноз ва антрапоноз типлари мавжуд.
биз олдимизга республикамизда учрай-
диган зооноз ва антрапоноз типларнинг асл 
қўзғатувчилари, касаллик манбалари ва эпиде-
миологиясини қисқа тарзда баён қилишни мақсад 
қилиб қўйдик.
Этиологияси – бу кичкина қон сўрувчи икки 
қанотли москит (искабтопар) бўлиб, унинг ранги 
оч сариқдан оч жигаррангача бўлади. узунлиги 
1,3–1,5 мл, калласи, танаси, қанотлари ва 3 жуфт 
ингичка оёқлари, одатда, майда сариқ рангси-
мон туклар билан қопланган. москитнинг калла-
си унчалик катта бўлмай, унинг олд қисмида бир 
жуфт қора рангдаги кўзлари бор. мўйловлари 
16 та бўғимдан ташкил топиб, калласининг олд 
қисмида санчувчи узун нинаси мавжуд. москит-
нинг қорин қисми 10 та бўғимдан ташкил топган.
Ўзбекистонда 2 уруғга мансуб (Phlehotomus ва 
Serrgentomiya) москитлар мавжуд бўлиб, улар ўз 
ичига 12 та хили (рус.вид)ни олади: 1. Ph.papatasi 
2. Ph. caucasicus 3. Ph.andrejevi 4. Ph.mongolensis 
5. Ph.sergenti 6. Ph.alexandri 7. Ph. chinensis 
8. Ph.smirnovi 9. S.arpaklensis 10. S.grecovi 11. 
S.sogdiana 12. S.clydei. (Cувонқулов. у.т ва б. 
2020). булар орасида эпидемиологик жиҳатдан 
асосий қўзғатувчиларни ташувчиси Ph.papatasi, 
Ph. сaucasicus ҳисобланади. москитларнинг 
турга хос хусусиятлари эркакларининг жинсий 
аппаратларининг ташқи тузилиши, сперматеки-
лари, урғочиларининг эса оғиз бўшлиғи ҳамда 
ҳиқилдоғининг тузилиши асосида тавсифланади.
урғочи москитлар уруғ қўйганларида ҳар са-
фар юздан ортиқ тухум ҳужайрасини ажратади. 
бундай вазият учун улар органик маҳсулотларга 
бой бўлган қоронғи ва нам жойларни танлаша-

---