1-мавзу. “Олдиндан зўриқтирилган темир-бетон конструкциялар технологияси” фанига кириш

Стенд усули 
Темир-бетон маҳсулотларини ишлаб чиқаришнинг стенд усули
қуйидаги асосий белгилари билан ажралиб туради: ҳамма простесс қўзғалмас 
қолипларда ёки стендларда амалга оширилади; маҳсулотлар ишлов бериш
жараёнида қўзғалмас холда туради; ишчи ва технологик ускуналар бир 
қолипдан бошқасига ўтиб туради; хар бир стенд ёки қолипларга бир неча
бир-бирига ўхшаш маҳсулот бириктирилган бўлади (5.18 – расм). 
Ишлаб чиқаришнинг стенд усули турлари классификациясининг
асосини турли омиллар ташкил этади:
- стендга бириктирилган маҳсулотнинг ўлчамлари; 
- конструкциянинг стендда жойлашиши;
- стенд қурилмасининг конструктив жиҳатлари;
- ишлаб чиқариш циклининг давомийлиги. 

---

5.18 - расм. Икки нишабли балкаларни стенд усулида ишлаб чиқаришнинг 
технологик схемаси:
1 — тўлдиргичлар омбори; 2 — узатиш галереяси; 3 — цемент учун актив 
қўшимчалар бўлими; 4 — йиғиш бункерлари; 5 — дозаторлар; 6 — бетон қоргич; 7 — 
қабул қилиш қурилмаси; 8 — цемент силослари; 9 — бетон тарқатиш араваси; 10 — 
гидродомкрат; 11 — бетон тарқатгич; 12 — арматурани ўтказиш бўлими; 13 — 
арматура элементларини гуруҳлаш ускунаси; 14 — кўприкли кран; 15 — арматура 
ўрамини ушлагич; 16 — стерженларни мустахкамлаш машинаси; 17 — стерженли 
ўрамларни пайвандлаш ускунаси; 18 — ўзи юрар арава; 19 — тайёр маҳсулотни 
тахлаш майдони; 20 — цементни бўшатиш қурилмаси. 
Ишлаб чиқариш учун бириктирилган маҳсулотларнинг ўлчови ва
турига қараб стенд қурилмалари махсус (зина пиллапоялари ва
майдончаларини тайёрлаш учун кассеталар, краности балкалари полигонал
ферма ва бошқалар учун стендлар) ва универсал (технологик жиҳатдан
бир турли маҳсулотлар ишлаб чиқариш учун) бўлади. Стенд
қурилмаларининг конструктив жиҳатларига маҳсулотларнинг уларда
вертикал, горизотал, кетма-кет, доналаб, пакет холида жойлашиши таъсир
этади. Тузилишига кўра стенд қурилмалари статсионар ва қисмларга
ажратиладиган бўлиши мумкин. 
Стационар қурилмалар металл қолип, юзаси силлиқланган бетон ва
темир-бетон матриста-қолиплар кўринишида тайёрланади. Қисмларга
ажратилувчи металл ва темир-бетон қолиплар ечилувчи кассета ва стенд-
қолиплар кўринишида бўлади. Пакетли стендлар учун арматура ўрам

---

пакетлари (учларидаги қисқичлари билан) алоҳида қурилмада йиғилади ва
стенд ёки қолипларнинг тигакларига ўтқазиб маҳкамланади. Узун 
стендларда стенднинг бир учига ўрнатилган арматура симини ўрамидан
ечиб, стенднинг бевосита қолиплаш линиясининг узунлиги бўйича иккинчи 
учига томон тортиб бориб, тиргакларга маҳкамланади.
Пакетли стендларда кўндаланг кесим юзаси нисбатан кичик ва кесим 
юзасида арматуранинг ихчам жойлашган маҳсулотлани ишлаб чиқариш 
мақсадга мувофиқдир. Катта кўндаланг кесим юзага эга, баландлиги ва
эъни катта, доналаб ёки гуруҳли арматуралаш мўлжалланган узун
маҳсулотларни узун стендларда ишлаб чиқариш мақсадга мувофиқдир. 
Узун ўлчамли олдиндан зўриқтирилган маҳсулотлар узунлиги 75 м
ва ундан узун, узунлиги бир ва энига икки ва ундан ортиқ қисқа
стендларда ишлаб чиқарилади. Узун стендлар бир вақтнинг ўзида бир
чизиқда кетма-кет жойлашган ва ягона қолиплаш тизимини ташкил қилган
қолипларда бир неча бир ҳил маҳсулотлар ишлаб чиқарилади. Бу линияда
арматурани таранглаш, бетонлаш ва маҳсулотларнинг қотиши ана шу 
линиянинг бутун узунлиги бўйича бажарилади. 
Олдиндан зўриқтирилган конструкцияларни ишлаб чиқаришнинг
қисқа стендларидан бир тури бу кучли қолиплардир.
Қуйида баъзи темир-бетон конструкцияларини стенд усулида ишлаб 
чиқарилишини мисолларда кўриб чиқамиз.