Бухгалтерия ҳисоби назарияси

6.1.-жадвал 
Ҳужжатларнинг айланиш жадвали 
Бухгалтерия ҳисобида ҳужжатлар ҳаракати, яъни ташкил этиш ёки 
бошқа корхона, ташкилот ва муассасалардан ҳисобга, қайта ишлашга, 
архивга узатиш учун олиниши рўйхат билан тартибга солинади. 
Ҳужжат айланиши рўйхатининг тузиш ишларини бош бухгалтер ташкил 
этади ва ҳужжат айланиши рўйхати корхона раҳбари томонидан 
тасдиқланади. 
Рўйхатни тузишдан мақсад ҳисоб ишларини осонлаштириш ва ҳужжат 
айланишини оқилона ташкил этишдан иборат. Ҳужжат айланишининг 
рўйхати схема кўринишида расмийлаштирилиши мумкин. Ёки жадвал 
кўринишида бўлиб, қуйидаги реквизитларга эга бўлади: 
— ҳужжатнинг номи; 
— ҳужжатни тузиш (нусха сони, расмийлаштирувчи масъул, 
бажарилишга масъул, бажарилиш муддати); 
— ҳужжатни текшириш (текширишга масъул, келтирувчи шахс, 
келтириш тартиби, келтириш муддати); 
— ҳужжатни қайта ишлаш (бажарувчи шахс, қайта ишлаш муддати); 

---

84 
—архивга бериш (архивга берувчи шахс, бериш муддати); 
—рўйхатни тасдиқлаш буйруғининг тартиб рақами ва муддати; 
—корхона муҳри, корхона бош бухгалтери ва раҳбари имзоси. 
Корхона ходимлари ҳужжат айланиши рўйхатига асосан, улар 
фаолиятига тааллуқли ҳужжатларни тузади ва тақдим этади. Ҳужжатнинг ўз 
вақтида тўғри тўлдирилиши, белгиланган муддатда тақдим этилиши, 
улардаги маълумотларнинг ишончлилигига жавобгарлик шу ҳужжатни 
тузган ва имзо 
чеккан шахсга юклатилади. 
Корхона бўйича ҳужжат айланишининг рўйхати асосида ишларнинг ўз 
вақтида бажарилишини бош бухгалтер назорат қилиб боради. 
Дастлабки ҳужжатлар, ҳисоб ведомостлари, бухгалтерия ҳисоботлари ва 
баланслари архивга топширилиши мажбурийдир. 
Ҳужжатлар архивга топширилгунга қадар бухгалтерияда махсус бинода 
ёки корхона раҳбари тайинлаган моддий жавобгар шахс масъуллигида 
беркитиладиган шкафларда сақланади. 
Қатъий ҳисобдаги бланкалар эса уларнинг сақланишини таъминлайдиган 
сейфларда, металл шкафларда, махсус биноларда сақланади. Аниқ бир ҳисоб 
ведомостига тааллуқли, жорий ойда қайта ишланган дастлабки ҳужжатлар 
хронологик тартибда йиғилиб, архивга маълумотнома билан топширилади. 
Касса ордерлари, ҳисобдорлик ҳисоботлари, банк кўчирмалари улар 
иловалари билан бирга хронологик тартибда йиғилади ва тахтланади. Баъзи 
бир ҳужжатлар тахтланмаслиги мумкин, аммо уларни йўқотиш ёки суистеъ-
молликнинг олдини олиш мақсадида тикиб қўйилади. Корхона архивида 
дастлабки ҳужжатлар, ҳисоб регистрлари ва ҳисоботларни сақлаш тартиби 
Ўзбекистон Республикаси архиви бош бошқармасининг материалларни 
сақлаш кўрсатмасига кўра ўрнатилади. Ҳужжатларнинг бухгалтериядан ва 
архивдан бошқа тармоқ ходимларига берилиши корхона бош бухгалтерия 
рухсати билан амалга оширилади. Корхонадан ҳужжатларни фақат айрим 
ҳодисаларни аниқлаш мақсадида дастлабки тергов, прокуратура ва суд 
ташкилотлари томонидан амалдаги қонунчиликга жавоб берган ҳоллардаги 
қарорларига асосан олиниши мумкин. 
Ҳужжат олиниши баённома билан расмийлаштирилиб, бир нусхаси 
корхонанинг тегишли масъул ходимига имзо билан берилади. Ҳужжатни 
олган ташкилотнинг рухсати ва вакили иштирокида тегишли масъул ходим 
олинган ҳужжатдан нусха олиши мумкин. Унда асос ва олинган муддат 
кўрсатилиши керак.