Amaliy №1 Mavzu: Axborot tizimlarida ma’lumotlarni tasvirlash va tashkil etish, axborotlarni izlash. Ma’lumotlarning axborotli modellari. Zamonaviy axborot texnologiya vositalari bilan tashish. Grafik axborotlar bilan ishlovchi dasturiy vositalari bilan

1)
 
obyekt turiga ko‘ra: 
texnik, biologik, iqtisodiy, matematik, fizik, kimyoviy va hk; 
2)
 
tipiga ko‘ra: 
ochiq va yopiq; 
3)
 
o‘zini tutishi va strukturasining murakkabligiga ko‘ra: 
sodda va murakkab; 
4)
 
tashkil qilinganlik darajasiga ko‘ra: 
yaxshi tashkil qilingan, yomon tashkil qilingan 
hamda o„zini o„zi tashkillashtiruvchi. 
5)
 
tasvirlashning formal apparati turiga ko‘ra: 
determinatsiyalangan va stoxastik; 
Texnik tizimlarga 
harakatlanuvchi obyektlar, energetika obyektlari, kimyoviy sanoat 
obyektlari, mashina qurilishi obyektlari, maishiy texnika va shunga o„xshash obyektlarni misol 
keltirish mumkin. Texnik tizim obyektlari boshqaruv nazariyasi fanida yaxshi o„rganilgan. 
Biologik tizimlar 
tirik organizmlarga xos barcha jihatlarni o„ziga qamrab oladi. 
Iqtisodiy tizimlarga 
sex, zavod va turli sohalarga tegishli korxonalarni misol keltirish 
mumkin. 
Agar tizimda tashqi muhit bilan axborot, energiya va shunga o„xshash resurslarni o„zaro 
almashish imkoniyati mavjud bo„lsa, bunday tizimlar 
ochiq tizimlar 
deyiladi, aks holda 
yopiq 
tizimlar 
deyiladi. Ochiq tizimlar tushunchasi fanga birinchi marta K.L. fon Bertalanfi tomonidan 
kiritilgan. 
Murakkab tizim 
tushunchasi, umuman olganda, tizimlar uchun bir qiymatli bo„lmagan 
tushuncha bo„lib, ularni turli jihatlariga ko„ra murakkab deyish mumkin, masalan, o„lchami, 
strukturasi, o„zini tutishi va hk. 

---

Savol va topshiriqlar: 
1.
Tizim nima va u atama sifatida qanday ma‟nolarni anglatadi? 
2.
Moddiy va mavhum tizimlarga misol keltiring. 
3.
Tizimlar qanday turkumlarga ajratib o„rganiladi? 
4.
Tizimni aniqlashda qaysi atamalardan ko„proq foydalaniladi? 
5.
Tizimga nisbatan qo„yilgan talablar nimalardan iborat? 
6.
Aristotel tizimga qanday ta‟rif bergan? 
7.
L. fon Bertalanfi tizimga qanday ta‟rif bergan?