Amaliy №1 Mavzu: Axborot tizimlarida ma’lumotlarni tasvirlash va tashkil etish, axborotlarni izlash. Ma’lumotlarning axborotli modellari. Zamonaviy axborot texnologiya vositalari bilan tashish. Grafik axborotlar bilan ishlovchi dasturiy vositalari bilan

---

Amaliy №1 
Mavzu: Axborot tizimlarida ma’lumotlarni tasvirlash va tashkil etish, axborotlarni izlash. 
Ma’lumotlarning axborotli modellari. Zamonaviy axborot texnologiya vositalari bilan tashish. 
Grafik axborotlar bilan ishlovchi dasturiy vositalari bilan ishlash. 
Ishning maqsadi. 
Talabalarda Axborot tizimlarida ma‟lumotlarni tasvirlash va tashkil etish, 
axborotlarni izlash. Ma‟lumotlarning axborotli modellari. Zamonaviy axborot texnologiya vositalari 
bilan tashish. Grafik axborotlar bilan ishlovchi dasturiy vositalari bilan ishlash bo„yicha amaliy 
bilim va ko„nikmalar hosil qilish.
 
Qisqacha nazariy ma’lumotlar 
Hayotda tizim tushunchasi bilan bog„liq juda ko„p fizik hodisalar, juda ko„p tabiiy va sun‟iy 
jarayonlarni uchratish mumkin. Tizim tushunchasi ilmiy tushuncha bo„lib, har bir olim uni o„z 
tadqiqotlari maqsadidan kelib chiqib, turlicha talqin qilishgan va turlicha ta‟riflashganlar. 
Hozirgacha tizim tushunchasi uchun aniq va yagona ta‟rif berilmagan. 
Tizim 
so„zi yunoncha “σύστημα” so„zidan olingan bo„lib, u o„zbek tilida “butun”, 
“qismlardan tuzilgan”, “bog„langan” degan ma‟nolarni anglatadi. 
Tizimlarni turli bеlgilarga ko„ra turkumlarga ajratish mumkin. Umuman olganda, tizimlar 
moddiy yoki mavhum bo„lishi mumkin (mavhum – inson ongi mahsuli). 
Moddiy tizimlar, asosan moddiy obyеktlar to„plamidan tashkil topadi. O„z navbatida 
moddiy tizim anorganik (mеxanik, kimyoviy) va organik (biologik) tizimga yoki aralash tizimga 
ajratiladi. 
Axborot tеxnologiyalari bir vaqtning o„zida: ham moddiy tizim elеmеntlarini 
(kompyutеrlar, hujjatlar, insonlar), ham nomoddiy tizim elеmеntlarini (matеmatik modеllar, inson 
bilimlari va hokazo) o„z ichiga oladi. 
Tizimlar tuzilishi bo„yicha oddiy yoki murakkab bo„lishi mumkin. Oddiy tizimlarni tashkil 
etuvchi elеmеntlar soni kam bo„lib, sodda tuzilishga ega bo„ladi. Murakkab tizimlar esa, bir nеchta 
elеmеntlardan tashkil topgan bo„lib bu elеmеntlar ham o„z navbatida alohida tizimlarga bo„linishi 
mumkin. 
Vaqt davomida o„zgarishga qarab tizimlar 
statik 
va 
dinamik 
turlarga ajratiladi. Statik 
tizimlar ma‟lum vaqt oralig„ida o„z holatini saqlab qoladi. Dinamik tizimda esa, vaqt o„tishi bilan 
holat o„zgarib boradi. 
Tashqi muhit bilan bo„ladigan aloqasiga qarab 
ochiq 
yoki 
yopiq 
tizimlar bo„lishi mumkin. 
Ochiq tizimlar tashqi muhit bilan faol aloqada bo„ladi. Yopiq tizimlarning elеmеntlari esa tashqi 
muhitdan ta‟sirlanmaydi. 
Quyidagi jadvalda elementlari va asosiy maqsadi ko„rsatilgan holda tizimlarga oid bir 
nechta misollar keltirilgan: