Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

7.2.1.  QULASH  HODISASINI  O‘RGANISH  VA  UNING
OLDINI  OLISH
Qulash hodisasini o‘rganish va uning oldini olish choralarini belgi-
lashning birdan-bir yo‘li ana shu qulash hodisasi sodir bo‘lishi kutilgan
hududda injener-geologik tekshiruv ishlarini olib borishdir. Eng avvalo,
shu rayonning geologik tarixi hamda tuzilishiga, hozirgi zamon tektonik
harakatlarining  tezligiga,  seysmik  holatiga,  tog‘  jinslaridagi  yoriq  va
darzlarning tarqalishiga, yillik, sutkalik haroratning o‘zgarish xarakte-
riga ahamiyat beriladi. Shuningdek, tog‘ jinslarining mineralogik, ki-
myoviy  tarkibiga,  fizik-mexanik  xossalariga  asosiy  e’tibor  beriladi  va
sinchiklab o‘rganilib,  so‘ng qulash  hodisasining qanchalik  xavfli yoki
xavfsizligi to‘g‘risida xulosa chiqariladi. Agar xavfli deb topilsa, zarur
choralar belgilanadi, ya’ni aholi, sanoat, qurilish obyektlari tezlik bilan
ko‘chiriladi, qulash hodisasi yuz berishi kutilgan zonada doimiy kuzatish
ishlari tashkil qilinadi. Qulaydigan massaning hajmini kuchsiz portlatish
yordamida  kichraytiriladi.  Bu  bilan  qulash  hodisasi  katta  maydonda,
kutilmaganda  sodir  bo‘lishini  bartaraf  qilinadi.  Qulash  hodisasi  juda
ham  xavfli  bo‘lmasa-yu,  lekin  yoriqlar  mavjud  bo‘lsa,  bu  holda  ana
shu yoriqlarga yuqori bosim ostida sement qorishmalari yuborilib, yoril-
gan tog‘ jinslarini qaytadan sun’iy jipslashtiriladi. Agar qulash hodisasi
kichik-kichik maydonlarda, yerning yuza qismida yuz berib, temir, tosh
yo‘llarni bosib qolish xavfi bo‘lsa, qulab harakatga keladigan tog‘ jinsi
bo‘laklarini ushlab qolish maqsadida yo‘lni tosh, temir-beton devorlar
bilan to‘sib qo‘yiladi.
Bu devorlarning yil bo‘yi mustahkam turishini ana shu hududlardagi
mavjud nazorat punktlari tomonidan tekshirilib boriladi.