Biogeografiya kk

Statsiya-dep anaw yaki mınaw tu’rdin’ tirishilik etiwi ushın za’ru’rli bolg’an jag’daylardın’ 
jıynag’ına aytamız. Biotop-bul belgili bir abiotikalıq jag’daylar menen xarakterleniwshi 
biotsenoz tirishilik etetug’ın jer betinin’ uchastkası. 
Biotsenoz-bul ba’rhama rawajlanıp otırıwshı tiri organizmlerdin’ jıynag’ı, birlesigi 
esaplanadı. Biotsenoz jıynag’ındag’ı biotop biogeotsenozdı du’zedi. Ol o’zinde ta’biyattın’ 
abiotikalıq ha’m biotikalıq komponentlerin ko’rsetedi. 
Biogeotsenoz biotop ha’m biotsenozday o’zinin’ belgili bir jasaw jag’dayının’ bir-tekliligi 
menen xarakterlenedi. Bul jer betindegi en’ mayda bo’lim bolıp tabıladı. 
Rus fizikalıq geografiyasında en’ mayda geografiyalıq kategoriya-fatsiya ha’m 
biogeotsenoz derlik sinonimler. Ekosistema-bul jer sharı qurıqlıg’ının’ barlıg’ı, mısalı tog’ay 
ekosisteması, okean ekosisteması h.b. Bul tu’sinikti 1935 - jılı A.Tensli kirgizdi. Biogeotsenoz-
bul barlıq waqıtta ta’biyiy boladı, al ekosistema jasalma da bolıwı mu’mkin (akvarium kosmik 
korabl) 
ORGAN
Đ
ZMLERD
Đ
N’ T
Đ
R
Đ
Sh
Đ
L
Đ
K FORMALARI. 
O’simlik ha’m haywanlar uqsas jag’dayda jasap o’zinin’ sırtqı pishinine, ko’rinisine iye 
boladı. Bul organizmlerdin’ sırtqı ko’rinisine qarap «tirishilik formaları» der olardı u’yrenemiz. 

---

24 
«O’simliklerdin’ tirishilik forması» tu’sinikti 1-ret 1806 jılı A.Gumboldt ta’repinen berildi. Ol 
o’simliklerdi ag’ashlar, putalar, yarım putalar ha’m sho’pler dep klassifikatsiyalag’an edi.
Ha’zirgi waqıtta en’ ko’p tarqalg’an K.Raunkier ta’repinen islenilgen o’simliklerdin’ 
tirishilik formalarının’ klassifikatsiyası bolıp esaplanadı. Ol o’simliklerdi klassifikatsiyalawda 
tek bir belgili, biraq iykemlesiw ushın a’hmiyetke iye bolg’an belgini tan’lap aladı, yag’nıy 
bu’rtik jag’dayının’ yamasa shaqa ushlarının’ jıldın’ qolaysız ku’nleri dawamında topıraq betine 
ha’m qar qatlamına qatnasın esapqa aladı. Ol barlıq o’simliklerdi 5 tipke bo’ledi. 
1. Fanerofitler.- o’siwshi bu’rtikleri ashıq yamasa jabıq halda bolıp, jer u’stinen 30 sm 
joqarıda jaylasqan. Olarg’a ag’ashlar, putalar, yarım putalar, lianlar (tu’yesin’er) kiredi. 
2. Xamefitler- o’siwshi bu’rtikleri topıraq betinen 20-30 sm biyiklikte ornalasıp, olar qısta 
qar menen jabıladı. Bular tiykarınan ag’ashlar, putalar ha’m sho’pler.