Biogeografiya kk

EDAF
Đ
KALIQ FAKTORLAR. 
Edafikalıq faktorlarg’a- topıraq qa’siyetleri ha’m qar qaplamı kiredi. Bug’an substrattın’ 
ximiyalıq qa’siyeti (topıraq qıshqıllıg’ı, duzlardın’ quramı ha’m azıqlıq zatlar) ha’m fizikalıq 
qa’siyeti (topıraqtın’ mexanikalıq quramı, jumsaqlıg’ı, aeratsiya da’rejesi h.b) 
Vodorod yonları anıqlanıwshı (rn) topıraq kislotalıg’ı (RN-7neytral, RN>7 tiykarlı, RN<7 
qıshqıl) o’simlik ha’m haywan ushın ju’da’ a’hmiyetli. Ma’selen, sfagnum moxları ku’shli 
qıshqıl topıraqta (Rn3,5) mollyuskalar RN 7-8 de jasaydı. Jawın qurtı RN-4,4 ten to’menine 
shıday almaydı. N.M.Chernova ha’m A.M. Bılovalar (1988) o’simliklerdi topıraqtın’ 
kislotalıg’ına iykemlesiwin to’mendegishe bo’ldi. 
1. atsidofil tu’rler-qıshqıl topıraqta jasaydı (RN<6,7)-bug’an sfagnum moxları, belous 
kiredi. 2. neytrofil tu’rler-RN 6,7-7,0 de jasaydı (ma’deniy o’simlikler) 3. bazifil tu’rler-RN>7 
de jasaydı (mordovnik, vstrenitsa). 4. indifferent tu’rler-RN tın’ ha’r qıylı o’zgerisinde jasaydı 
(landısh, ovoyanitsa). 
Topıraqtag’ı azıqlıq zatlardın’ mug’darına qarap 1. aligotroflı-azıq zatlar ju’da’ to’men jarlı 
jerlerde jasawılar (a’piwayı qarag’ay) 2. avtroflar-azıqzatlar ko’p jerde o’sedi (emen h.b) 3. 
mezotroflar-ortasha topıraqta jasaydı (shırsha) 
Netrofil o’simlikler azotqa bay jerde o’sedi. Shor jerlerde o’siwshi o’simliklerdi galofitler 
dep ataladı. Ol ekige: Qumlı jerde jasawshılar-psammofitler, (qoyan su’yek, ju’zgin, aq seksewil) 
ha’m taslı jerde jasawshılar-petrofitler bolıp bo’linedi.
Qar qaplamı. A.N.Formozov o’simliklerdi qar qaplamına qatnasına qaray eki gruppag’a:
1. Xianofoblar-qardı jek ko’riwshiler ha’m 2- Xianofiller - qardı su’yiwshiler. 
Gidrologiyalıq faktorlar. 
Suw faktorları o’simlik ha’m haywanlarg’a ta’sir etip og’an suwdın’ duzlılıg’ı, 
temperaturası, teren’ligi ha’m basqalar kiredi.