Eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati

1.5. Murabbiy 
faoliyatini 
boshqaruvchi qoidalar
Mashg‘ulot joyini joy xususiyatlarini hisobga olib tanlashi, treni­
rovka jarayonining xavfsizligini ta’miniashi:
— suv yo'llarida, ayniqsa, oqim kuchli bo‘lgan havzalarda eshkak 
eshish qayiqlarida harakatlanish qoidalarini o'rgatishi;
— suvda harakatlanish uchun eshkak eshish qayiqlarining yaroq- 
lilaridan foydalanish!;
— suvda mashg‘ulot olkazish jarayonida sportchilar xavfsizligini 
ta ’miniashi;
— mashg‘ulot tashkil qilish shaklini aniqlashda ob-havo sharoiti 
va suv havzasining holatini hisobga olib tanlashi;
— eshkak eshish jihozlarini shug‘ullanuvchilar kontingentiga mos 
ravishda tayyorlash i;
— mashg‘u!ot o lash jarayonida shug'ullanuvehilar xavfsizligini 
ta’minlash jihozlariga (kater, tross, qutqaruv jiletlari va boshqa anjom- 
lar)ga ega bo‘Iishi lozim.
N azorat savollari
I Eshkak eshish sportiga sport turi sifatida tavsif bering.
2. Eshkak eshish sportida sikllilik deganda nimani tushunasiz?
3. Eshkak eshish sportining har xil turlarining farqlari, umumiyligi va о ‘ziga
xosligini ayting.
4. Eshkak eshish sporti bilan shug ‘ullanishda qanday kasaSlik va jarohatlar
yuzaga keladi?
5. Jarohat va lat yeyishlarning oldini olish uchun qanday yo 7 tutish lozim ?
6. E shkak eshish sporti bilan shug ‘ullanishda xavfsizlik qoidalari haqida
nimalarni berasiz.

---

2-mavzu. ESHKAK ESHISH ТАЛШ
2.1. Eshkak eshishning yuzaga kelishi
Eshkak eshish qadim zamonlardan buyon insonlar hayotida m u­
him rol o'ynaydi. Daryolami, k ollarni va shunga o‘xshash suv 
yoilarini kechib o4ishda odamlar har xil vositalardan foydalan- 
ganlar.
Ko‘plab tarixiy ma’lumotlar eshkakli qayiqlardan qadimda keng 
foydalanilganligini ko‘rsatadi. Qoya toshlar va piramida devorlaridagi 
yozuv va rasmlar, arxeologik qazishmalar natijasida olingan va 
adabiyotlardagi ma’lumotlar shular jumlasidandir.
Sahroi Kabrda o‘tkazilgan arxeologik qazishmalarda eramizdan 
oldingi V—II ming yilliklarga tegishli m a’lumotlar daryo va ko‘llar 
qirg‘oqlarida yashovchi qabilalar baliq ovlash va ov qilishda 
qayiqlardan foydalanganligini ko‘rsatadi. Daryo va ko‘l bo£ylarida 
o‘rmonzorlar bolgan, odamlar suv yoilarini kechib o‘tishda daraxt 
shohlaridan yasalgan sollardan foydalangan.
Janubiy mamlakatlarda, masalan, Qadimgi Misrda ko‘p asrlar 
davomida papirus (Afrikada o ‘sadigan buta) dan yasalgan yengil 
qayiqlardan foydaianganlar. Bunday qayiqlar suvda yaxshi turgan 
va ko‘p yuk ko‘tarishga moslashgan. Bunday qayiqlar nafaqat Nil 
daryosida, balki 0 ‘rta yer dengizida ham harakatlangan.
Qayiqni harakati anti rishda oldinlari oddiy tayoqdan foyda- 
langanlar, keyinchalik tezlikni sezilarli darajada oshirishga yordam 
beruvchi, yuzaga ega bolgan eshkaklardan foydalana boshlangan. 
Eramizdan 3000 yil oldin Misrda yigirmata va undan ko£p eshkak 
eshuvchilar joylashadigan qayiqlardan foydaianganlar.
0 £rta asrlar oxirlarida ayrim shaharlarda professional olib o'tuvchi 
eshkak eshuvchilar faoiiyati boshlandi.
Eshkak esliish sport sifatida Angliyada XVIII asr boshlarida keng 
tarqala boshladi. Bu paytda orollarda joylashgan London shahrida 
ko‘priklar bolm agan va suvda olib o ‘tish qurilmalari xabar alma- 
shishning yagona vositasi bo'lgan. Qayiqlar va olib o'tuvchilaming 
tayyorgarligini tekshirish maqsadida hukumat 1716-yildan boshlab
10

---

har yili musobaqalar o ‘tkazishni yo‘lga qo‘ygan. Musobaqalarda 
g‘olib bo‘lgan olib o ‘tuvchi eshkak eshuvchining rasmi tushirilgan 
qizil bog'ichni qo‘1ga kiritgan. Bunday belgi nafaqat olib o‘tuvchining 
o ‘zini, balki u ishlaydigan olib o'tish maskanining egasini ham 
tanitishga imkon berardi. Angliyada eshkak eshish sporti juda 
ommalashib ketdi, ammo bu musobaqalarda turmush tarzi eshkak 
eshish bilan bog‘liq bo‘lgan professional eshkak eshuvchilar 
qatnashardi (1 -rasm).
l-rasm.
Qayiqiardagi ilk musobaqalar