A h o L i g e o g r a f I y a s I v a d e m o g r a f I y a a s o s L a r I

Dunyo aholisining o’sishi (mln kishi qisobida)
1
. 
Sana (yillar) 
Dunyo aholisi 
Sana 
Dunyo aholisi 
Eramizdan oldingi 
400 yil 
153 
1900 
1634 
0 
252 
1910 
1755 
Eramizning 400 yili 
205 
1920 
1811 
800 
224 
1930 
2070 
1000 
305 
1940 
2295 
1200 
400 
1950 
2527 
1500 
440 
1960 
3060 
1600 
578 
1970 
3727 
1700 
680 
1980 
4430 
1750 
728 
1993 
5510 
1800 
954 
2000 
6000 
1850 
1248 
2025 
8039 
Dunyo aholisining eng tez sur’at bilan o’sgan davri 1960-1985 yillar bo’lib, shu davrda yer 
yuzi aholisi yiliga o’rtacha 2 foizdan ko’paydi. 1980 yillardan boshlab Aholining o’sish sura’ti bir 
oz pasaydi; xozirda Aholining o’rtacha yillik o’sishi 1,4 foizni tashkil etmoqda. Bu qol, keyingi 20-
30 yillar davomida qator rivojlanayotgan davlatlarda tug’ilishni nazorat etish jarayonini keng 
tarqalganligi bilan bog’liqdir.
Er kurrasi aholisi bugungi kunda 6 miliarddan oshdi BMT ma’lumotlariga qaraganda, dunyo 
aholisi 2015 yilgacha qar yili 86 million kishidan ko’payib borar ekan. Bu ko’pmi yoki kammi? 
Aholi o’sib borishi va uning oqibatlari xaqida ilmiy manbalarda turlicha fikrlar mavjud. 
Ulardan asosiylari aholi ko’payib borishi dunyo tabiiy resurslariga salbiy ta’sir etishi va hisoblanadi 
oziq-ovqat bilan ta’minlash mushkullashishi qaqida bo’lib, u XVIII asrdan-T. Malьtus davridan-
boshlab mavjuddir. XX asr olimlarining qisob-kitoblariga qaraganda esa yer yuzida va okeanlarda 
mavjud resurslar bilan 10 milliardlab hisoblanadi ta’minlash mumkin ekan. SHunday bo’lsa-da, yer 
kurrasida tinmay o’sib borayotgan hisoblanadi oziq-ovqat bilan ta’minlash ba’zi hududlarda muammo 
bo’lib kelmoqda. Qozirgi davrda BMT ma’lumotlariga qaraganda, dunyoda 1 milliard aholi 
qashshoqlikda yashaydi, 500 million aholi qorni to’yib ovqat yemaydi, qar kuni ochlikdan 35 ming 
kishi vafot etmoqda. 
Janubiy Osiyo, Afrika, va Lotin Amerikasida joylashgan 36 davlat o’z aholisini resurslari bilan 
ta’minlay olmaydi. 
Darqaqiqat, yer yuzida va okeanlarda hisoblanadi oziq-ovqat bilan ta’minlashga qodir resurslar 
beqisobdir. Lekin bu resurslar inson istiqomat etib kelayotgan hududlar bo’yicha bir tekisda 
taqsimlanmagan. Natijada, Aholining o’sishi yuqori va tabiiy resurslari kam, dunyodagi mavjud tabiiy 
resurslardan foydalanish mushkul bo’lgan hududlarda qator muammolar kelib chiqmoqda. Bugungi 
kunda inson va uning faoliyati bilan bog’liq eng qatarli muammo yerni, suvni va o’simlik dunyosining 
ifloslanishidir. Ba’zi davlatlarda aholiga toza ichimlik suvi sotiladi. Masalan, Malьtada toza ichimlik 
suvi maqalliy vinodan ham qimmat turadi. Aholi juda tez o’sib borayotgan, lekin oziq-ovqat 
muammolari mavjud Afrika kabi hududlarda insoniyat uchun qavfli SPID va boshqa yuqumli 
kasalliklarning tarqalishi, aholi zich hududlarda tuproq xosildorligining kamayib borishi, tabiiy 
o’rmonlar maydonining qisqarib ketishi, qavo, tuproq, suvning ifloslanishi natijasida azon teshigining 
xosil bo’lishi va Aholining kasallanishi darajasi oshib, inson immunitetining kuchsizlanib borishi 
yuqorida qayd etilgan muammolardandir. 
1
БМТ башорати жадвал Н.В.Алисов, Б.С.Хорев. Экологическая и социальная географии мира (М., 2000 г с-92); Демографический 
энциклопедический словарь (М., 1985 г с 72) Народо-населения мира 1998 г. фонд ООН в области
народо населения.

---