Birinchidan, uchinchi ishchiga ish haqi to‘lanishi kerak (6 birlik), ya’ni eng ko‘p xarajatlar ish haqi stavkasi bilan birga ortadi. Ikkinchidan

118

---

3.6. Mehnat bozorida kasaba uyushmalarining roli
3.14-rasm. Kasaba uyushmalar
tomonidan mehnatga talabni
kamaytirish modeli
uyushmalari ham o‘z a’zolari - ham yollanma
xodimlar, ham ish beruvchilar manfaatlariga
xizmat qilayotgan bo‘lib chiqadi, chunki
ular mehnat resurslari sifatini oshirishni
ko‘zlaydi.
Mazkur modelga xos xususiyatlami Ya-
poniya firmalarida kuzatish mumkin. Mam-
lakat xodimlari o ‘z korxonalari ravnaq topi­
shi uchun sifat to‘garaklari tashkil etadilar,
ularda korxona mahsuloti sifatini oshirish
masalalarini muhokama qiladilar.
2. Kasaba uyushmalari tomonidan meh­
natga talabni kamaytirish modeli (3.14-rasm).
Mehnatga talab tor kasaba uyushmalari
(sex) doirasida amalga oshirilishi mumkin.
Bunday kasaba uyushma tashkilotlarini yo p iq ja m o a t birlashmalari deb ham
atashadi. Ular o ‘z a ’zolari sonini qisqartirish hisobiga (buning uchun tegishli
kasblarga uzoq muddat o ‘qitiladi, malaka litsenziyalari berish chegaralanadi,
kasaba uyushmaga a’zo bo‘lib kirish uchun yuqori badallar belgilanadi va
hokazolar) yuqori malakali mehnat talabi ustidan qat’iy nazorat o ‘rnatadilar.
Shu bilan birga kasaba uyushmalari davlat tomonidan tegishli qonunlar
(masalan, muayyan yoshga yetganda pensiyaga chiqishning shartligi, tashqi
mehnat migratsiyasini chegaralash, ish haftasini qisqartirish va boshqalar) qabul
qilish orqali mehnat bozorida mehnatning umumiy taklifini kamaytirishga harakat
qiladilar.
Agar kasaba uyushmalari u yoki bu
y o ‘ liar bilan mehnat bozorida mehnat taklifini