O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
10.1. Ishlatish quduqlari 
 
Neftgazqazib olish sanoatida quduqlarning inshooti har xil maqsadlar uchun
mo’ljallanadi va ular tuzilmali, izlov, qidiruv, ishlatish, haydovchi va maxsus turlarga 
bo’linadi. 
Ishlatish quduqlari orqali neft, gaz yoki gazkondensat qazib olish amalga 
oshiriladi; haydovchi quduqlar orqali – qatlamga suv, gaz, bug’ haydaladi. Konlarni 
ishlatish jarayonida bir qator sabablarga muvofiq qazib oluvchi quduqlar haydovchi 

---

91 
quduqlarga o’tkaziladi yoki teskari holda foydalaniladi. Konlarda maxsus 
mo’ljallangan quduqlardan konni ishlatishni nazorat qilishda, tuzilmali, 
kollektorlarning xossasi, qatlamdagi issiqlikning ta’sir etishi va hakozolar 
aniqlashtiriladi. 
Ishlatish quduqlari inshootlarning eng muhim qismi hisoblanadi. Ularning 
umumiy yig’indisi quduqlarning ishlatish fondini taqdim qiladi, bahosi zamonaviy 
konlarning texnik jihozlanishining umumiy 70-80 % ni tashkil qiladi. Bunday 
quduqlarning profili quduqlarning qazish texnologiyasini talabidan va ishlatish 
usulidan kelib chiqib har xil bo’ladi. Neft va gaz qazib olishni jadallashtirish maqsadi 
quduqlar mahsuldor qatlamning ichiga gorizontal yo’nalishda burg’ilab kiriladi. 
Gorizontal quduqlarni burg’ilash texnologiyasi murakkab va narxining baland 
bo’lishiga qaramasdan qazib olish debitining yuqoriligi tufayli iqtisodiy 
samaradorligi yuqoridir. Quduqlarning profillari 2.1-rasmda ko’rsatilgan 2.1-rasm, a-
tik, b-qiya quduq tubi tiklikdan bir oz egilgan. 2.1-rasm, b-dan ko`rinib turibdiki u 
uchta uchastkadan tashkil topgan – tik, o’tish, maksimal zenit o’tish burchakka mos 
keladi va quduq tubigacha qiya to’g’ri yo’naltirilgan. 
Profilda 10.1-rasm, d-da zenit burchagi kichik uchastkaga ega ekanligi bilan 
farq qiladi. Profil (10.1-rasm, e) tik uchastkaga ega, zenit burchagini olish uchastkasi, 
qiya-to’g’ri uchastka, zenit burchakni kamayish uchastkasi va pastki tik uchastkaga 
ega. Bu profil juda murakkab, quduq stvolini tikligi bir nechta mahsuldor qatlamlarni 
kesib o’tadi. Profil (10.1-rasm, f) qiya-to’g’ri chiziqli uchastkani mavjud emasligi 
bilan farq qiladi. Profilda (10.1-rasm, g) qiya-to’g’ri chiziqli uchastka mavjud emas. 
Har bir sxemalarda ko’rsatilgan ishlatish quduqlarining profillari quduqlarni ishlatish 
hususiyatlaridan kelib chiqib jihozlar tushiriladi. 
Mahsuldor qatlamning drenajlashishini yaxshilash uchun quduqning tik 
qismidan qatlamga bir necha quduqlar burg’ilanadi, bunday quduqlarga ko’p tubli 
(yoki stvolli) quduqlar deyiladi.