O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

Tekshirish uchun savollar 
1. Quduqlarni normal ishining buzilishini asosiy sabablarini sanab о‘ting. 
2. Yer osti va kapital ta’mirning farqi nima? 
3. Quduqlarni ta’mirida ishlatiladigan texnikalarni aytib bering. 
4. Quduqdagi qum tiqinini tо‘\ri va teskari yuvish usullarini izoshlab bering? 
 
 
25-26 – amaliy mashg`ulot. Quduq ta’mirlash uchun agregatlar turlari, 
konstruksiyalarini о‘rganish va ularni tanlash hisoblari 
Ishning maqsadi: 
neft quduqlarini yuvish yordamida qum tiqinlarini bartaraflash 
jihozlarini tanlash va ularni о‘rganish 
Ishning tartibi: 
Nazariy qism
. 
Quduqlarni yuvish tartibi 
 
Qumlar (tog‘ jinslarining zarralari) qatlamdan quduqning stvoliga tog‘ jinslarini 
parchalanishi natijasida, odatda yumshoq yoki kuchsiz sementlangan tog‘jinslaridan 
olib chiqiladi. Quduqning tubida chiqqan qum tо‘planib о‘tirib qoladi va qum tiqinlarini 
hosil qiladi hamda quduqqa oqib keladigan debitni kamaytirib yuboradi. 
Qum tiqinlarini bartaraflash ishlari quduqlarni yer osti kapital (joriy) ta’mirlash 
ishlariga kiradi hamda quduqni suv bilan, har xil suyuqliklar, gaz suyuqlik aralashmasi, 
kо‘piklar, havo damlab yuvish ishlari amalga oshiriladi. Quduqlarni qum tiqinlardan 
yuvish 
tо‘g‘ri va teskari
(6.1-rasm) usullarda olib boriladi. 
Yuvishning asosiy mohiyati quduq tubidagi tiqinni yuvuvchi suyuqlik suv yoki 
neft yordamida yuqoriga yuvib chiqarishdir. Yuvishning quyidagi usullari qо‘llaniladi: 
tо‘g‘ri, teskari, tо‘xtovsiz va aralash. 
Tо‘g‘ri yuvishda
suyuqlik yuvuvchi quvurlarga 
haydaladi, yuvilgan qumlar halqa oraliq orqali harakatlanadi.
Teskari yuvishda
yuvuvchi suyuqlik halqa oralig‘iga haydaladi, yuvilgan qumlar 
yuvuvchi quvurlar orqali harakatlanadi. 
Kompleks usulda yuqorida 2 ta usul birlashtiriladi. 
Yuvish tezligi va uning samaradorligi yuvuvchi suyuqlikning sifatiga, tanlangan 
yuvish usuliga, ishlatish tizmasining diametriga va yuvuvchi quvurga, tiqinning 
tavsifiga bog‘liq. Yuvuvchi suyuqlik sifatida va tiqinni bartaraf qilish uchun neftь, suv 
va loyli eritmalardan foydalaniladi.
Loyli eritmalar favvora quduqlariga haydaladi, qaysiki qatlam bosimi gidrostatik 
bosimdan yuqori bо‘lganda qо‘llaniladi. Neft va loyli eritmalar yuvuvchi suyuqlik 
sifatida qо‘llanilanganda, maxsus tarnov tizimidan va chо‘ktirgichlardan foydalaniladi. 

---

448 
Quduqlarni qumli tiqinlardan tozalovchi jihozlar texnologik sxemalarga bog‘liq (13.1-
rasm). Yuvuvchi nasosning turi talab qilingan bosim va uzatish kо‘rsatgichidan kelib 
chiqib aniqlanadi. 
Quduqlarni yuvishni gidravlik hisobini olib borish ishlarida talab qilingan bosim 
va suyuqlik sarfining texnologik tasniflari, halqa oralig‘ida suyuqlik harakatlanganda 
yо‘qotilishi, yuvuvchi quvurlarda va halqa oralig‘ida suyuqliklarni zichligini farqi 
muvozanatlashganda naporni yо‘qotilishi, shlangda, vertlyugda va nasadkada naporni 
yо‘qotilishi о‘rnatiladi hamda jarayonni amalga oshirishni muddati aniqlanadi. 
o