O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s. R. Sharipov yer tuzish asoslari

Qayta taqsimlanadigan fond
- ma’muriy tuman yerlarini qayta taqsimlash chizmasi 
yordamida shakllantiriladi. Xuddi shunday chizma katta yer maydonlariga ega ayrim xo‘jaliklar 
bo‘yicha xam tuzilishi mumkin.
Ko‘chirish fondini
 
- shakllantirish qochoqlarni, majburiy ko‘chiriluvchi-larni va qurolli 
kuchlar safidan zaxiraga bo‘shatilgan harbiy xizmatchilarni, hamda qishloq joylariga doimiy 
yashash uchun ko‘chadigan boshqa fuqarolarni joylashtirishda, yer uchastkalari bilan ta’minlash 
chizmalari asosida amalga oshiriladi. 
Chegaralar tabiiy to‘siqlar
- daryolar, soylar, jarliklar va sh.o‘. va sun’iy to‘siqlar 
(kanallar, yo‘llar va sh.o‘.) bilan birlashtiriladi. Bu uchastkalarning chegaralar bilan 
maydalanmasligini, yerlarning konturlari maydalashmasligini ta’minlaydi.
Maxsus maqsadlarga mo‘ljallangan (qayta taqsimlanadigan) yer fondlari tarkibi
- 
maxsus fond, qayta taqsimlash fondi, ko‘chirish fondi yerla-ri kiradi. Bu fondlar odatda tuman 
ma’muriyatlari ixtiyorida bo‘lib korxonalar, tashkilotlar, muassasalar va fuqarolarni yer bilan 
ta’minlash uchun mo‘ljal-langan. 
Foydalanishdan chiqib qolgan yoki kam qimmatli yerlarga o‘tkazilgan yer turlari
- 
qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida, o‘rmon daraxtlari va butalar bilan qoplanishi, 
botqoqlashishi, sizot suvlari ko‘tarilishi, ikkilamchi sho‘rlanishi, tuproq eroziyasi jarayonlarining 
rivojlanishi, sa

rolanishi va boshqa sabablar natijasida foydalanilmaydigan qishloq xo‘jalik 
yerlari, agar ularni to‘la yoki qisman tiklash texnik va iqtisodiy ji

atlardan mumkin bo‘lmasa; 
qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi uchun berilgan, lekin bir yil davomida foydalanilmagan yerlar, 
bundan tabiiy ofatlar (suv bosishi, sizot suvlari satxi ko‘tarilishi va sh.o‘.) davri mustasno.
Xo‘jalikda ichki yer tuzish mazumni
- ishlab chiqarishni, mehnatni va qishloq xo‘jalik 
korxonalarini boshqarishni oqilona tashkil etish, xo‘jalik yuritish, dehqonchilik, qishloq xo‘jalik 
ekinlarini yetishtirish texnologiyalari, mashinalar tizimining ilg‘or tizimlarini qo‘llash uchun 
hududiy asos bo‘lib xizmat qiladi, bu esa ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligini oshirish 
sharti sifatida xizmat qiladi. Bunda yerlardan foydalanish tartibi va sharoitlariga rioya qilinadi, 
tuproqlar unumdorligining qayta tiklanishi, saqlanishi va tabiiy landshaftlarning yaxshilanishi 
ta’minlanadi. 

---

95