Азярбайъан кооперасийа университетинин дярсликляри

konqlomerat
adlanır. Bu şirkətlər adətən bir-
birindən asılı olmayan iqtisadi siyasət yeridirlər. Bu müstəqil 
şirkətlərin müəyyən qrupda birləşdirilməsi onların gəlirliyi, 
sahənin perspektivliyi və daha çox sahibin maliyyə 
imkanlarından asılı olur. Bir-biri ilə nə iqtisadi, nə də hüquqi 
əlaqəsi olmayan firmaları birləşdirən konqlomeratlar adətən 
davamsız olur, tez yaranıb, tez də yox olurlar. 
Səhmdar cəmiyyətinin (şirkətinin) formalarından biri də 
maliyyə qrupudur. Maliyyə qrupu iqtisadiyyatda xeyli 
mürəkkəb hadisədir. Bu qrupa daxil olan firmalar hüquqi və 

---

218 
qismən də iqtisadi müstəqilliklərini saxlayırlar. Onların mənafe 
birliyi hər hansı birgə əməliyyatların keçirilməsi zamanı aşkar 
olur. Maliyyə qrupları əvvəllər ailə ittifaqları kimi yaranırdılar. 
Fordların, Rokfellerlərin, Rotşıldlərin, Nobellərin maliy- 
yə imperiyaları daha çox tanınıb. Firmaların maliyyə qrupunda 
birləşməsi səhmdar kapitalında qarşırıqlı iştirak sistemi 
vasitəsilə həyata keçirilir. Bir tərəfdən sənaye firmaları bank, 
nəqliyyat, ticarət firmalarının səhmlərini satın alır, digər 
tərəfdən isə bank, nəqliyyat, ticarət və s. firmaları sənaye 
firmalarının səhmlərini satın alaraq onların mənfəətlərinin 
bölgüsündə iştirak edirlər. İstehsal firmaları özlərinə xidmət 
edən bankların təsisçiləri olur, banklar isə sənaye, ticarət və 
başqa firmaların yaradılmasında təsisçi kimi çıxış edirlər. 
Əmələ gələn maliyyə, sənaye-maliyyə qrupları ölkə 
iqtisadiyyatında hökmran rol oynayırlar. 
―Ekonomiks‖in müəlliflərinə (K.Makkonnell və C.Bryu) 
görə ABŞ-da firmalar aşağıdakı formalarda da nəzərdən 
keçirilirlər: 
a) Union shop-yalnız həmkarlar təşkilatlarının üzvü 
olanlar və ya olacaqlar işləyirlər, işə qəbul olunurlar; 
b) Open shop-həmkarlar təşkilatlarının üzvü ola da bilər, 
olmaya da; 
c) Nonujon shop-yalnız həmkarlar təşkilatlarının üzvü 
olmayanlar işləyirlər və ya qəbul olunurlar; 
ç) Closed shop-yalnız həmkarlar təşkilatlarının üzvləri 
işləyirlər və ya qəbul olunurlar; 
d) İctimai istifadə müəssisəsi-həyat üçün zəruri olan 
məhsul və ya xidmət istehsal edir. Onlara dövlət tərəfindən 
güclü kömək göstərilir. 

---

219