Азярбайъан кооперасийа университетинин дярсликляри

onu əsas psixoloji qanun
adlandırmışdır. 
Bu qanuna görə, iqtisadiyyat inkişaf etdikcə gəlirin (milli 
gəlirin) daha az hissəsi istehlak olunur və daha çox hissəsi 
yığılır. Bu isə istehsalın ümumi həcminə və məşğulluğa mənfi 
təsir göstərir. Bu da öz növbəsində, məcmu tələbin ləngiməsinə 
və sahibkarların məhsul və xidmətlər istehsal etmək 
maraqlarına mənfi təsir göstərir. Belə bir vəziyyəti Keyns 
―qənaətçilik paradoksu‖ adlandırır. Deməli, yığımın müəyyən 
sərhədləri keçməsi ifrat istehsal böhranlarına səbəb olur. Bunun 
baş verməməsi üçün istehlakla yığım arasında olan zəruri 
nisbət gözlənilməlidir. 
İqtisadi ədəbiyyatda yığıma orta meyillik və yığıma son
hədd meylliyi ifadələ
ри
nə də rast gəlmək mümkündür. 
Yığıma orta meyllilik 
S 
APS= −− formasında 
Y 
ifadə olunur. Bu milli gəlirin yığılan hissəsinin milli gəlirin 
ümumi həcminə nisbətini ifadə edir. Məsələn, APS-0,3 
(average propencity to save-gəlirin orta qənaət həcmi) olması, 
bu o deməkdir ki, milli gəlirin 30%-i yığılır. 
Yığıma son hədd meyilliyi (MPS) milli gəlirin bir vahid 
artdığı təqdirdə yığımın 
ΔS 
nə qədər artacağını göstərir: MPS= −−−− Məsələn, MPS
ΔY. 

---

359 
(marginal propensiti to save) 0,15 olarsa, milli gəlirin bir manat 
artması yığımın 0,15 manat artmasına səbəb olar. MPS-də 
sıfırla vahid arasında dəyişir. 
Sərəncamda qalan gəlir (Yd) ya istehlak oluna, ya da 
yığıla bildiyindən yığımın funksiyası (S) sərəncamda qalan 
gəlirdən istehlakın kəmiyyətinin çıxılması ilə alına bilər: 
S=Yd – Ca 
 
Buna görə də yığımın funksiyası: 
S= Ca + s Yd 
 
Burada –
 Ca –
muxtar

istehlak; 

S- yığıma son hədd meylliliyi (MPS); 
Yd –sərəncamda qalan gəliridir. 
Yekun olaraq onu da qeyd etmək olar ki, istehlaka və 
yığıma son hədd meylliliklərinin cəmi (MPC + MPS=1) vahidə 
bərabərdir. 
Yığımın həyata keçirilməsi ictimai istehsalın səmərə- 
liliyinin yüksəlməsinə, məhsuldar qüvvələrin inkişafına səbəb 
olur. Yığım məhsuldar qüvvələrin maddi ünsürlərini 
yeniləşdirməklə, şəxsi ünsürünün də inkişaf etməsinə səbəb 
olur. Yığım daha çox ―insan kapitalının‖ inkişafına yönəldilir. 
Belə ki, istehsalın humanistləşməsi milli gəlirdə zəruri məhsul 
nisbətinin artmasını tələb edir. Buna görə də bir tərəfdən 
sahibkarlarla muzdlu işçilər arasındakı əmək müqavilələrinin 
bağlanmasında onlarla bərabər dövlət və həmkarlar 
təşkilatlarının nümayəndələri də iştirak edir, digər tərəfdən, 
sahibkarlar və dövlət ―insan kapitalı‖nın inkişafı üçün 
müəyyən tədbirlər (təhsil və ixtisasın artırılması, səhiyyə və 
digər xidmətlər) həyata keçirirlər.