"ishlab chiqarishda boshqaruv" fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi

Yalpi mahsulot
– o‘z faoliyatining uzluksizligini ta’minlash va sotish 
maqsadida korxonadan chetga (ichki yoki tashqi bozorga) chiqarilgan barcha mahsulot 
(ish, xizmat)ning umumiy hajmini aks ettiradigan ko‘rsatkichdir. U solishtirma (joriy) 
narxlarda hisoblanadi. 
Tovar mahsuloti
– chetga sotish uchun mo‘ljallangan barcha tayyor 
mahsulotning narxini o‘z ichiga oladi. Ushbu ko‘rsatkich yalpi mahsulot 
ko‘rsatkichidan ichki foydalanish uchun (ya’ni mahsulot ishlab chiqarish uchun 
foydalanadigan) yarim fabrikatlar hajmi bilan farq qiladi. Tovar mahsuloti amaldagi va 
rejadagi (ishlab chiqarish dasturidagi) ulgurji narxlarda baholanadi. Tovar mahsuloti 
ko‘rsatkichi yalpi mahsulot va yakunlanmagan ishlab chiqarish qoldiqlari, 
yarimfabrikatlar, asbob va moslamalar shuningdek, buyurtmachi materiallari, narxi 
ayirmasi sifatida aniqlanishi mumkin.
Sotilgan (sotilayotgan) mahsulot
– yetkazib berish uchun mo‘ljallangan va 
e’vaziga pul to‘lanadigan tayyor mahsulot yoki yarim fabrikatlarni va sanoat 
harakteridagi bajarilgan ish qiymatini o‘z ichiga oladi.
Sof mahsulot
- ish haqi, ijtimoiy sug‘urta badallariga harajatlar hamda foydani 
o‘z ichiga oladi va korxona mehnat jamoasining barcha sa’i-harakatlarini ifoda etgan 
holda yangidan yuzaga kelgan qiymatni aks ettiradi. U tovar mahsulotining amaldagi 
narxlardagi bahosi va uni tayyorlashga ketgan moddiy harajatlar (shu jumladan 
amortizatsion badallar) o‘rtasidagi farq (ayirma) sifatida aniqlanadi. Sof mahsulot 
ko‘rsatkichi ishlab chiqarishning jismoniy hajmi, mehnat unumdorligi dinamikasi 
(ya’ni, o‘sish sur’ati) va boshqa ko‘rsatkichlarni aniqlash uchun hamda mehnatga haq 
to‘lash jamg‘armasini rejalashtirish va uning hajmini nazorat qilish uchun qo‘llaniladi.
Seminar mashg‘ulotlari savollari 
1.
Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida rejalashtirish va bashorat qilishning 
iqtisodiy tabiati va obyektiv zaruriyati. 
2.
Korxonaning strategik, istiqbol va joriy rejalari. 
3.
Korxonada tezkor rejalashtirish va dispetcherlik. 
4.
Mahsulot ishlab chiqarish dasturi - korxonada rejalashtirishning asosiy 
bo‘g‘ini. 

---

38