"ishlab chiqarishda boshqaruv" fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi

 
2. Korxonaning rivojlanish rejasini asosiy bo‘limlari
. 
Korxonaning rivojlanish rejasi o‘z ichiga quyidagi asosiy bo‘limlarni oladi: 
1.
Mahsulot ishlab chiqarish rejasi. 
2.
Fan va texnikani rivojlantirish rejasi. 
3.
Ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligining oshirish rejasi 
4.
Kapital qo‘yilmalar va kapital qurilish rejasi 
5.
Moddiy texnika taominot rejasi 
6.
Mahsulotni sotish va ishlab chiqarish rejasi. 
7.
Moliyaviy reja 
8.
Korxonalar va birlashmalar jamoasining ijtimoiy rivojlanish rejasi. 
9.
Tabiatni muxofaza qilish va tabiiy resurslardan to‘g‘ri foydalanish rejasi. 
Korxonani rivojlanish dasturini muhim o‘rin egallovchi qismi – texnika va fanning 
rivojlantirish dasturidir. Bunda uning o‘rni shundan iboratki, fan - texnika 
taraqqiyotini tezlashtirish nazarda tutiladi. SHu tufayli unda ilmiy tadqiqot ishlari 
bo‘yicha tadbirlar, yangi mahsulot turlarini ishlab chiqarishni o‘zlashtirish, taraqqiy 
etgan texnologiya, mexanizatsiya va avtomatizatsiya ishlarini tashkil etish, mehnatni 
ilmiy tashkil etish yo‘llari yoritiladi. 
3. Ishlab chiqarish dasturini ishlab chiqarish.
Korxonani rivojlantirish rejasining muhim bo‘limi bo‘lib, ishlab chiqarish dasturi 
hisoblanadi. Bu dasturni ko‘rsatkichlari: yalpi mahsulot hajmini o‘sish suroati (natural 
foyda sifat ko‘rsatkichlarini qo‘shib olgan holda) mahsulotlarni muhim turlarini ishlab 
chiqarish. Mahsulotni natural foydada ishlab chiqarish topshiriqlari mahsus o‘lchov 
birliklarida o‘rnatilib mahsulotning alohida turlarini iste’molchining xususiyatlarini 
nazarda tutadi. Bunday birliklarga tonna, metr, kVt-soat, dona, komplekt va hokazo 
birliklari misol bo‘la oladi. Har qanday holda ham birlik turli mahsulotlarga ehtiyojni 
ishlab chiqarish turini yaqqol namoyon etish lozim, zaruriy mehnat sarfini, moliyaviy 
resurslarga bo‘lgan ehtiyojni, samaradi va yuqori sifatli mahsulotni ishlab chiqarishga 
yo‘naltirilishi kerak. 
Mahsulotning natural ifodasida ishlab chiqarish rejasining majburiy qismi bo‘lib, 
mahsulot sifatini oshirib borish topshiriqlaridir. Mahsulot muhim turlarini sifati 
mazkur mahsulotni tayyorlash va loyixalash talablariga javob bera olish kerak. Mazkur 
talablarni amalga oshirishda, eskirgan mahsulotni ishlab chiqarishdan olish, ularni 
modernizatsiyalash, 
ishlab 
chiqarilayotgan 
mahsulotlarning 
asosiy 
texnik 
ko‘rsatkichlarini yaxshilash bo‘icha chora tadbirlarni ishlab chiqish, o‘rnatilgan 
standartlar, texnik sharoitlar va boshqa texnik xujjatlarda o‘rnatilgan talablarga javob 
berishi kerak. Ishlab chiqarish dasturining qiymat ko‘rsatkichlari bo‘lib, sotish hajmi 
tovar va yalpi mahsulot hisoblanadi. Mahsulotlarni sotish hajmi holati bo‘yicha 
tarmoq, birlashma va korxonalarni ishlab chiqarish, xo‘jalik yuritish axvoli 
aniqlaniladi. Mahsulotlarni sotilishi haqda rejada davrda etkazib berishga tayyor va 
to‘planish kerak bo‘lgan qiymat ifodasi sifatida o‘z aksini topadi. Tayyor mahsulotlar 
o‘zi ishlab chiqargan yarim tayyor mahsulot, ishlab chiqarish harakteriga ega bo‘lgan 

---

37 
ishlar (chetga chiqarishga mo‘ljallangan mahsulotlar, shuningdek o‘z transport va 
texnika vositalarini kapitalta’mirlash harajatlari) kapital qurish uchun o‘z 
mahsulotlarini sotish va boshqa nosanoat xo‘jalikka (korxona balansida turgan) sotish. 
Reja bo‘yicha mahsulotni sotish hajmi 
n
P
quyidagi formuladan topish mumkin: 
2
1
,
,
n
н
п
н
n
n
O
O
T
P



bu erda: 
n
T
-reja bo‘yicha tovar mahsulot hajmi 
1
,
п
н
O
va 
2
,
n
н
O
- reja davr boshi va oxiriga sotilmay qolgan mahsulot qoldig‘i. 
Korxonaning ishlab chiqarish faoliyatini rejalashtirish va va bashorat qilishda 
qo‘llaniladigan asosiy ko‘rsatkichlar – yalpi, tovar, sotiladigan va sof (normativ) 
mahsulot ko‘rstakichlaridir. Aynan shu ma’lumotlar korxonaning ishlab chiqarish 
dasturida aks ettiriladi.