MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY
TAMOYILLARI
15
hisoblanadi. Axborotlar va kommunikatsiyalar yordamida barcha manfaatdor tomonlar ichki
nazorat majburiyatlarini va ichki nazorat ularning maqsadlariga erishishlariga qanday
bog’liqligini tushunib etadilar
5. nazorat boshqaruvning samarali vositalari, shu jumladan, uning beshta komponentlari
ishtirok etayaptimi, funktsiyalanishda davom etayaptimi yoki yo’qmi aniqlash uchun kerak.
Samarali ichki nazoratdan uning beshta komponentlari realizatsiya qilinishi va samarali
ishlashi talab qilinadi. Jumladan, boshqaruv elementlari samarali ishlab chiqilgan va
realizatsiya qilingan bo’lishi samarali ishlashi zarur; ya’ni protseduralar boshqaruv elementlari
konstruktsiyalariga mos keladi. Bu tasavvur ichki nazoratga rejalashtirilgan natijalarga erishish
uchun kerak.
Terminologiya: korxonaning keng nazorati va tranzaktsiyalarni boshqarish. Ichki
nazoratning ayrim komponentlari butun mohiyati bilan harakatda bo’ladi va korxonaning keng
nazorati deb ataladi. Keng nazorat bir qancha jarayonlar, operatsiyalar, hisobraqamlar va
tasdiqlarga ta’sir etadi. Quyida qoidaga ko’ra keng nazoratning mohiyati ko’rib chiqiladi:
Korxonaning boshqarish bilan bog’liq boshqaruv elementlari
Boshqaruv ustidan nazorat
Tashkilot riskini baholash jarayoni, xizmatlarning umumiy shart-sharoitlarini
markazlashtirilgan boshqaruv
Faoliyat natijalari monitoringi uchun boshqaruv elementlari
Nazoratning boshqa turlarini shu jumladan, ichki audit audit bo’yicha qo’mita faoliyatini
nazorat qilish uchun, shuningdek, dasturning o’z-o’zini baholash uchun boshqaruv elementlari
Hisobot davri oxirida moliyaviy hisobot tayyorlashga tayyorgarlik ko’rish jarayoni
ustidan nazorat
Biznes nazorati va risklarni boshqarishga taalluqli korxona siyosati
Boshqaruvning ushbu elementlari nima uchun keng nazorat sifatida ta’riflanishini
tasavvur qilish uchun boshqaruv bo’yicha menejerlar ishini ko’rib chiqish lozim. Agar moliyaviy
direktor boshqaruvni qayta ko’rib chiqa olsa u bir qancha hisob tranzaktsiyalar yozuvlariga
ta’sir etuvchi xatoni yozib qo’yishi mumkin. Shu tarzda boshqaruv ustidan nazoratda qayta
aniqlash mohiyatning keng samarasiga ega. Bunga zid ravishda boshqaruvning boshqaruv
faoliyati kabiboshqa elementlari qoidaga ko’ra operatsiyalar, hisobraqamlar va tasdiqlarning
faqat ma’lum jarayonlariga ta’sir etadi. Nazoratning bu turlarini ba’zan operatsiyalar nazorati
deb ataladi va ular butun tashkilot ko’lamida tarqaluvchi ta’sir o’tkazmasligi kerak. Masalan,
tashkilot supervizordan ishchining xarajatlari haqidagi hisobotini uning asosliligi va siyosat
bilan mosligi ko’rib chiqilgach, tasdiqlashini talab qilishi mumkin. Ushub nazorat xodimlar
xarajatlari haqidagi kafolatni ta’minlaydi, biroq hamma shaxslar bo’yicha operatsiyalarning
boshqa turlari va hisobraqamlar bo’yicha kafolat bermaydi. Quyida bitimlarni boshqarish
bo’yicha misollar keltirilgan:
Pul tushumlari majburiyalarini va ularning xaridga mualliflashtirish amallari yozuvlari
Oldi-sotdining o’xshash hujjatlashtirilgan bitimlari
Inventarizatsiya kabi aktivlarni himoya qilish uchun boshqaruvning fizik vositalari
Bank hisobraqamlarini tekshirish
Biz ushbu bobda boshqaruv faoliyati haqida munozaramiz doirasida nazorat bitimlari
haqida qo’shimcha axbortlar taqdim etamiz
Ichki nazoratning elementlari va tamoyillari
LO 3 Korxona holati bilan ichki nazoratni boshqarish elementlarini tasvirlash, mos
keluvchi tamoyillarini sanab o’tish va har bir printsipga misol keltirish. 2013 yilda COSO
rahbariyati ichki nazoratning bosh komponentidan har biri o’zida ushbu komponent bilan
bog’liq asosiy tushunchalarni ko’rsatuvchi tamoyillarni aks etttiradi, deya tan oladi. Bundan
tashqari 17 tamoyil qonunlarga va ichki nazoratning asosiy tavsiflariga bag’ishlanadi. COSO
Do'stlaringiz bilan baham: |