«O’zbеkiston tеmir yo’llari» aj toshkеnt tеmir yo’l muhandislari instituti hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

 
 
 
 

---

65 
13-LABORATORIYA ISHI 
 
 
 
 
EKRАNLАSHTIRISH NАTIJАSIDА SHОVQINNI 
PАSАYTIRISHNI HISОBLАSH 
 
Laboratoriya ishidan maqsad: 
ishlab chiqarish muhitining shovqin 
darajasini aniqlash va me'yoriy sanitar-gigienik ko’rsatkich bilan 
solishtirish. 
 
Ishlab chiqarish shovqinining darajasini me'yorlash
Shovqinni me'yorlari sanitar va texnik bo’ladi. Sanitar me'yorlar bilan 
uni inson organizmiga zararli ta'siri oldini olish uchun mumkin bo’lgan 
shovqinni tavsifi belgilanadi. Texnik me'yorlar esa turli jihoz va 
mexanizmlar ish vaqtida sodir etuvchi shovqin darajalarini cheklash 
maqsadida belgilanadi. Ushbu ishda sanitar me'yorlargina ko'rib chiqilgan. 
Shovqinning darajasini me'yorlash ishchilar sog'lig'iga salbiy ta'sir 
qilmaydigan ko'rsatkichni belgilash. 
Ruxsat etilgan tovush bosimining daraja me’yori hisoblanadi "Ish 
joylarida shovqinni ruxsat etilgan sanitar me'yorlari" SanKvaM N° 0065-
96 hujjati bo’yicha oktava mintaqasiga asoslangan holda belgilanadi. Ular 
faqat sexlarda emas, balki ishlab chiqarish turar joy hududlarida va ularga 
yaqin dam olish maydonlarida ham shovqin darajasini kamaytiradi. 
Shovqin darajasi ishlab chiqarish jarayonining tavsifiga kora 
belgilanadi. Me'yorlar bir kecha-kunduz davomida shovqinni vaqt ta'siri 
hisobga olingan, uning aniq va taxminiy bahosi oldindan nazarda tutiladi. 
Aniq o'lchovlar shovqin ushlagich va unga birlashgan oktavali filtr 
yordamida bajariladi. 
Ishlab chiqarishda shovqin darajalar quyidagicha me'yorlanadi: 

shovqinning "yoqimsiz" ligini yo’qo’lish; 

shovqin sharoitida suhbatlashish imkoniyatini ta'minlash; 

ishchilarning eshitish qobiliyatini saqlab qolishini ta'minlash. 
13.1-jadvalda «Ishlab chiqarish korxonalarining turli xonalarida 
shovqin darajalarining me'yoriy tovush bosimining ko’rsatkichlari 
keltirilgan. 
13.1-jadval 
Ish joylarida ruxcat etilgan shovqin darajacining chegaraviy qiymatlari

---

66 
Ish joyi nomi 
O’rta geometrik oktava chastotalari 
63 
125 
250 
500 
1000 
2000 
4000 
8000 
1. Ishlab chiqarish korxonaning 
hududida joylashgan xonalariga 
tashqaridan keluvchi shovqinlar: 
а) O’z shovqin manbalariga ega 
bo’lmagan konstruktor byurosi 
bisobchilarining hamma 
laboratoriya xonalarida 
71 
61 
54 
49 
45 
42 
40 
38 
b) ma’muriyat xonalari va tibbiy 
bo’limlarda 
79 
70 
63 
58 
55 
52 
50 
49 
2. Teplovozlar,elektrovozlar, 
dizel-poezdlar va avtomotris 
mashinistlarning kabinalarida 
95 
87 
82 
78 
75 
73 
71 
69 
3. Ishlab chiqarish [onalarida va 
korxona hududida doimiy ish 
joylari va ish mintaqalarida 
99 
92 
86 
83 
80 
78 
76 
74 
4.
Traktor, qurilish-yo’l,er 
o’yuvchi-transport va yuk 
avtomashinalarini haydovchi va 
xizmat ko’rsatuvchi shaxslarning 
ish joyida 
96 
92 
86 
83 
80 
78 
76 
74 
5. Nazorat etuvchi va distantsion 
boshqaruv kabinalarda: 
a ) telefon orqali nutq 
so’zlashishsiz, 
94 
87 
82 
78 
75 
73 
71 
70 
b) telefon orqali nutq so’zlashish 
83 
74 
68 
63 
60 
57 
55 
54 
Shovqinning tavsifi va uni jami vaqt ta'siriga kora tovush bosimining 
darajalariga va ishlab chiqarish xonalarning ish joy va ishlab chiqarish 
hududiga tovush bosimining oktava mintaqalariga tuzatmalar kiritiladi.