«O’zbеkiston tеmir yo’llari» aj toshkеnt tеmir yo’l muhandislari instituti hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

 
Ishni bajarish tartibi 
1.
О‘lchovchi asbob M-416 ning qisqichlarini qо‘shimcha elektroddan, 
yordamchi yerga ulagichdan va zonddan kelgan simlar bilan sxema 
bо‘yicha tutashtiring. 
2.
(Переключатель) V
1
ni X
1
holatiga keltiring. 
3.
Tugmachani bosib turib, "Reoxord" dastasini asbob strelkasining 
nolholatiga maksimal yaqinlashtiring. Shu holda asbob shkalasining 
qiymatini 
yozib 
oling, 
о‘lchash 
natijasi 
shu 
qiymatni 
(Переключатель)ning kо‘paytuvchisi holatiga kо‘paytirib topiladi. 
Masalan, (Переключатель) 
"X
20
" 
holatida bо‘lganda reoxord shkalasi 3 
qiymatini kо‘rsatdi. Demak, qarshilik R=3x20=60 Om ni tashkil etadi. 
Ilova: Agar о‘lchanayotgan qarshilik 10 Om dan yuqori bо‘lsa, 
pereklyuchatel V
1
ni "X
5
" yoki "X
20
" yoki "X
100
" holatlariga qо‘yish kerak 
bо‘ladi. Bu holatlarning har birida ham "reoxord" dastasini burab, asbob 
strelkasini nol holatiga keltiriladi va shkala kо‘rsatkichini pereklyuchatel 
kо‘paytuvchisiga kо‘paytirilib - о‘lchov natijasi olinadi. 
4.
Laborant yoki о‘qituvchidan qо‘shimcha elektrodning uzunligi va 
diametri qiymatlarini oling. 
5.
О‘lchangan va olingan qiymatlar bо‘yicha (10.2) formuladan foydalanib, 
shu yer tuprog‘ining solishtirma qarshiligini hisoblang. 
6.
Laboratoriya, ishini topshirish vaqtida ishlab chiqarish uskunalari nima 
uchun va qanday qilib yerga ulanishi, hisoblarda tuproqning solishtirma 
qarshilik kattaligi qanday tanlanishi va noma’lum tarkibli tuproqning 
solishtirma qarshiligi qanday aniqlanishi haqida sо‘zlab bering. 
Nazorat savollari 
1.
Kuchlanishi 1000 V gacha bо‘lgan elektr tarmoqlari uchun yerga 
ulagichning Om lardagi qarshilikni kattaligini kо‘rsating. 
Javob: 10, 8, 6, 4, 2. 
2.
Tuproqning elektr tokiga solishtirma qarshiligi qaysi kattalikda 
о‘lchanadi? 
Javob: Om.sm. Om/sm
2
; Om
2
/sm ; Om/sm; Om
3
/sm
2
. 
3.
Tuproqning solishtirma qarshiligi qaysi formula bо‘yicha aniqlanadi.
Javob: 
;
4
lg
1
73
,
2
;
4
lg
)
1
(
73
,
2
;
4
lg
1
73
,
2
;
4
lg
1
73
,
2
;
4
lg
73
,
2
2
2
2
l
d
l
R
d
l
l
R
d
l
l
R
d
l
l
R
d
l
l
R














4. Sexlarda uskunalarni yerga ulash qanday amalga oshiriladi?

---

60 
Javob: alohida-alohida, guruhlab, juftlab. 
5. Yerga ulagich sim uskunaning qayeriga ulanadi? 
Javob: tok yuruvchi qismiga, tok yurmaydigan qismiga, poydevoriga, 
rezina qistirmasiga, metall qobig‘iga.