«O’zbеkiston tеmir yo’llari» aj toshkеnt tеmir yo’l muhandislari instituti hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

 
 
 
11- LABORATORIYA ISHI 
 
 
 
ELEKTR ХАVFSIZLIGINI O’RGАNISH (YERGА ULАSH) 
 
Ishning maqsadi
: Yerga ulash qarshiligini o’lchash va yergaulagichlar 
sonini aniqlash. 
Umumiy ma’lumotlar 
Yerga ulab muhofaza qilish qurilmasi va uning turlari. Yerga ulab 
muhofaza qilish qurilmasi deganda, yerga qoqilgan va elektr tokini yerga 
o'tkazib yuborish uchun mo'ljallangan metall qoziq va bu qoziqni elektr 
qurilmasi bilan biriktiruvchi metall o'tkazgich tushuniladi. Yerga ulab 
muhofaza qilish qurilmalari asosan ikki xil bo'ladi: bir joyga yig'ilgan va 
kontur bo'yicha joylashtirilgan. 
Yerga 
qoqilgan 
metall 
qoziqlar 
sexdan 
tashqaridagi 
ayrim 
maydonlarga, yoki sexning ma’lum bir uchastkasiga o'natilgan bo'ladi. Bu 
usuldagi muhofaza qilishning asosiy kamchiligi yerga ulangan qoziq bilan 
muhofazalanayotgan qurilma orasida masofa borligi, qurilmaga tegib 
ketish koeffitsiyenti a=l ga teng, demak, elektr qurilmasida kuchlanish U 
(V) ga teng. Bu esa o'z navbatida yerga ulangan konstruksiyalar U (V) 
potensialiga, ya’ni U=lR, ga teng, bunda I - yerga o'tib ketayotgan tok 
kuchi; R - yerga ulab muhofaza qilish qurilmasining qarshiligi, Om. 
Shuning uchun ham bunday yerga ulab muhofaza qilish qurilmasini 
kuchlanishi 1000 V dan oshmagan elektr qurilmalarida, yerga o'tib 
ketayotgan tok kuchi uncha katta bo'lmagan va odam uchun xavfli bo'lgan 
kuchlanishlar hosil qilmaydigan elektr qurilmalarini muhofaza qilishda 
qo'llaniladi. Bunday qurilmaning ijobiy tomoni, ulami qarshiligi kam 
bo'lgan tuprog'i nam, tashlandiq joylarni tanlash imkoniyati borligidir. 
Kontur bo'yicha joylashtirilgan yerga ulab muhofaza qilish 
qurilmasining asosiy prinsipi yerga ulashga mo'ljallangan metall qoziqlar, 
elektr qurilmasi o'rnatilgan maydon atrofi bo'ylab yoki butun maydon 
bo'ylab, hisoblab chiqilgan ma’lum oraliqlar bo'yicha joylashtirib chiqiladi 
va o'zaro metall polosadan qilingan o'tkazgich yordamida bir-biri bilan 

---

61 
payvandlab ulab qo'yiladi. Kontur bilan yerga ulashda elektr xavfsizligi 
butun yerga ulangan qoziqlar o'rnatilgan, yerga ulangan qoziqlar hisobiga 
tenglashtiriladi, ya’ni butun zona bo'ylab potensiallari ayirmasi yo'qoladi.