Elektroakustika

mikrofon - tovush bosimi gradienti qabul qilgichni
ko‘rib 
chiqamiz. Bunday mikrofonning diafragmasi o‘lchamlari cheklangan 
ekranda joylashgan deb faraz etish mumkin (5.11a- rasm). Diafragma 
ikkala tomondan ochiq bo‘lganligi uchun unga tovush kuchlari farqi 
ta’sir etadi. 
Masofa farqi esa: 



cos
d
r
teng.
(5.18)
a)
b) 
5.11 -rasm. Bosim gradienti qabul qilgich a) va b) uning 
yo‘nalganlik diagrammasi
Mikrofonning 
yo‘nalganlik 
diagrammasi 
«sakkizsimon» 
ko‘rinishda(5.11b-rasm). Mikrofon akustik o‘qi bo‘yicha tarqalayotgan 
tovush to‘lqinlariga sezgir bo‘lib, akustik o‘qiga perpendikulyar bo‘lgan 
to‘lqinlarni qabul qil-maydi ya’ni 
2



 
(5.11a - rasm). 
 
Past chastotalarda mikrofon diafragmasiga ta’sir etayotgan kuch, 
asosan front va front orti to‘lqinlari amplitudasi farqi bilan aniqlanadi. 
Yuqori chastotalarda, faza farqlari kattaroq bo‘lib, amplitudalarning 
o‘zgarishi kam. Shuning uchun diafragmaning ikki tomonidagi bosimlar 
farqi tebranishlar fazasi farqi bilan aniqlanadi.Tovush manbaidan yaqin 

---

115 
masofalarda standart mikrofon-lar uchun past chastotalarda sezgirlik 
yuqori chastotalardagiga qaraganda yuqori. 
Demak, mikrofon - bosim 
gradienti qabul qilgichlarni tovush manbai yaqiniga joylashtirish 
mumkin emas, bunda mikrofon past chastotalarni «chizib» o‘tadi.
Bunday joylashtirilganda zarur hollarda mikrofon kuchaytirgichga mos 
holdagi korreksiya kiritiladi. 
Kombinatsiyalangan mikrofonlar 
deb, ikki yoki uchta umumiy 
chiqishga ega bo‘lgan bazaviy mikrofonlarga aytiladi. Bazaviy 
mikrofonlarning kichik tizimlarini birlashtirish turlicha elektr, 
elektromexanik yoki mexanik ko‘rinishda bo‘lishi mumkin.